Werknemersparticipatie en belastingen

In tijden van krapte op de arbeidsmarkt is het prettig om (belangrijke) medewerkers aan de onderneming te binden. Zo kunnen ze meeliften op de groei van de onderneming en vanuit het perspectief van de onderneming kan men verder bouwen en doorgroeien. Het fundament wordt daarmee verstevigd, maar dit fundament moet wel zorgvuldig vormgegeven worden. Wat nu als er een werknemer vertrekt, overlijdt of u voornemens bent de onderneming te verkopen? Vragen waar voor die tijd een antwoord op gegeven moet zijn om niet bij de gebeurtenis het fundament af te zien brokkelen.

De staatssecretaris is van mening dat ons fiscale landschap prima werkt voor werknemersparticipaties, dat hierbij de wereld om hem heen er heel anders over denkt is bijzonder (zie kamervragen 28 oktober 2024). Volgens de staatssecretaris zijn er geen fiscale belemmeringen voor het toekennen van werknemersparticipaties (zie vraag 6), uit onze praktijk volgt een geheel ander beeld. Dat er belasting moet worden betaald is prima, edoch de problemen inzake de waardering van de aandelen, lange doorlooptijd bij de belastingdienst en de niet aftrekbaarheid van diverse kosten blijven gewoon op tafel liggen.

Management of werknemers laten participeren in uw bedrijf

In dit artikel zal er eerst aandacht worden besteed aan een aantal fiscale aspecten vanuit het perspectief van de werkgever. Dit onder andere aan de hand van voorbeelden. Vervolgens zullen we een aantal juridische aspecten aanstippen, om inzichtelijk te maken met welke factoren en omstandigheden rekening gehouden dient te worden. Over dit onderwerp hebben we overigens ook een artikel geschreven vanuit het perspectief van de werknemer, dit leest u hier: Het binden en boeien van medewerkers: werknemersparticipatie?

Voor de werkgever is het van belang dat de participatie van een werknemer niet leidt tot ongewenste fiscale gevolgen. Wellicht nóg belangrijker is dat werknemers gemotiveerder worden door de participatie. Voorkomen moet echter worden dat, als gevolg van een werknemersparticipatie, de onderneming lam wordt gelegd of dat belangrijke gebeurtenissen gedwarsboomd kunnen worden door een individu.

Klanten ervaren praktische problemen bij werknemersparticipatie

Onze ervaring leert dat het opzetten van een werknemersparticipatie vaak gedoe gaat opleveren. De belangrijkste problemen zijn:

1. Waardering van het bedrijf
2. Lange doorlooptijd van verzoeken inzake vooroverleg over de waardering en de voorwaarden
3. Nieuw box 3 stelsel (en toekomstige onzekerheid)
4. Niet aftrekbaarheid van kosten inzake werknemersparticipaties

Deze problemen volgen ook uit een landelijk onderzoek. In een motie van enkele kamerleden (Bontenbal en Marijnissen) komen deze problemen ook naar voren. De staatssecretaris heeft hierop schriftelijk gereageerd en wil in overleg met de Belastingdienst bekijken of het allemaal iets praktischer en sneller zou kunnen. Verder hoeven we van de overheid en/of de belastingdienst niet veel te verwachten, een gemiste kans, het binden van mensen aan een organisatie zou een stuk eenvoudiger en vlotter moeten kunnen. De brieven hieromtrent kunt u hier raadplegen:

1. Brief financiele werknemersparticipaties (23 september 2024)
2. Beslisnota d.d. 16 september 2024
3. Brief staatssecretaris d.d. 9 december 2022
4. Position Paper Financiele werknemersparticipaties (9 december 2022)
5. Kamervragen inzake verplichte winstdeling door bedrijven tegen inflatie (8 juni 2022)

Memo over waardering en fiscale kwalificatie werknemers- en managementparticipaties

Voor onderliggende informatie bekijk ook deze info uit een Woo verzoek over werknemers - en managementparticipaties (augustus 2023). In het openbaar gemaakte memo van de belastingdienst wordt ingegaan op de fiscale kwalificatie, waardering en waarderingsafslagen met betrekking tot een werknemers- of managementparticipatie. In dit memo komen de volgende onderdelen aan de orde:

• zakelijke derdenprijs;
• sprake van een lucratief belang;
• verwachtingswaarde aandelen;
• korting op zakelijke vastgestelde prijs;
• beoordeling prognose;
• waarderingsrange / exit envy;  

Dit besluit in combinatie met een eerder memo inzake de waardering van aandelen in bedrijven en start ups (juli 2020) geeft een mooi kijkje in de fiscale keuken van de belastingdienst. In een ander memo (juni 2022) wordt nader gekeken naar de waarderingsmethoden die de belastingdienst toepast. In het kennisgroep standpunt uit juni 2023 wordt inzicht gegeven in de waardering van aandelen met een vervreemdingsverbod.

Vennootschapsbelasting en werknemersparticipatie

De wet op de vennootschapsbelasting 1969 kent een specifieke bepaling over de aftrekbaarheid van kosten die zien op beloningen voor personeel.

Aftrekbeperking hoge salarissen

In geval een werknemer van wie het loon op jaarbasis meer bedraagt dan € 636.000 (2023) aandelen krijgt toegekend of uitgereikt ofwel winstbewijzen verkrijgt, dan zullen de hieraan toe te rekenen kosten niet in aftrek worden toegestaan van de fiscale winst. Gezien de bedragen die gemoeid gaan in dergelijke regelingen, is het van belang vooraf duidelijkheid te hebben over de fiscale gevolgen van een optieregeling, toekenning van aandelen of een bonusregeling.

Dividend versus bonus

Indien de werknemer met een hoger inkomen dan € 636.000 een bonus ontvangt (niet zijnde een SAR), dan kan voorkomen worden dat de aftrekbeperking van toepassing is. Aangezien de reikwijdte sinds 2009 is uitgebreid, verdient het aanbeveling dergelijke aandelen, (optie-)regelingen en bonusregelingen fiscaal te laten beoordelen.

Niet afgesproken afscheidsbonus

In een procedure bij de Rechtbank Gelderland (ECLI:NL:RBGEL:2022:2387) is de vraag aan de orde gekomen of een afscheidsbonus, die de werknemers van een verkochte deelneming ontvingen van de verkopende vennootschap, in aftrek gebracht kon worden bij de verkoper. In het kader van de verkoop van de deelnemingen heeft de verkoper de werknemers een bonus toegekend van in totaal € 1.500.000. In geschil was of deze kosten aftrekbaar waren voor de verkoper, of dat deze kosten onder de deelnemingsvrijstelling behoren te vallen en daarmee van aftrek worden uitgezonderd. De Rechtbank Gelderland heeft hierin geoordeeld dat de bonussen een rechtstreeks oorzakelijk verband hebben met de verkoop van de aandelen, waardoor de deelnemingsvrijstelling van toepassing is.

Dividendbelasting en werknemersparticipatie

Bij het toekennen van aandelen aan een werknemer zullen er voor de dividendbelasting ook andere bepalingen gaan gelden. Indien een vennootschap dividend uitkeert aan aandeelhouders die een deelneming houden in de zin van de deelnemingsvrijstelling, dan kan er een beroep worden gedaan op een vrijstelling van dividendbelasting. Worden de aandelen echter gehouden door bijvoorbeeld werknemers of door vennootschappen die een belang houden van minder dan 5%, dan zal bij elke dividenduitkering een aangifte dividendbelasting gedaan moeten worden met een juiste inhouding van dividendbelasting.

Loonbelasting en werknemersparticipatie

Als inhoudingsplichtige zal de werkgever de loonbelasting aan moeten geven en namens de werknemer af moeten dragen aan de Belastingdienst. Indien dat niet op de juiste wijze geschiedt, kan dat leiden tot naheffingen en boetes. Bij het toekennen van bijvoorbeeld opties of aandelen aan werknemers zal er wat meer aandacht besteed moeten worden aan de berekening van de verschuldigde loonbelasting.

Opties en werknemersparticiaptie

Ten aanzien van het toekennen van opties is met ingang van 2023 de wet gewijzigd. Vanaf dat moment zijn er drie mogelijkheden:

1. Op het moment dat de aandelenopties worden uitgeoefend, wordt er een belastbaar voordeel vastgesteld van het verschil tussen de marktwaarde en de betaalde uitoefenprijs;
2. Op het moment dat de aandelen verhandelbaar worden; in dat geval zal per het moment van het verhandelbaar worden het verschil tussen de marktwaarde en de betaalde uitoefenprijs als belastbaar voordeel worden aangemerkt;
3. Bij uitoefening van de aandelenoptie die nog niet verhandelbaar zijn, kan gekozen worden voor afrekening (keuzeregeling). Er wordt dan op het moment van uitoefening een belastbaar voordeel vastgesteld (in plaats van het moment waarop de aandelen verhandelbaar worden.

Zakelijke prijs bij een werknemersparticipatie

Bij het toekennen van opties of aandelen is het van belang dat de marktwaarde van de aandelen op een juiste manier wordt vastgesteld. Mocht namelijk blijken dat de gehanteerde marktwaarde te laag is, dan kan de Belastingdienst stellen dat het verschil in de gehanteerde marktwaarde en de werkelijke marktwaarde als belastbaar voordeel (loon) aangemerkt dient te worden. Daarbij zal er worden nageheven bij de werkgever en zal vervolgens een discussie volgen over of de verschuldigde loonbelasting wel verhaald kan worden op de werknemer.

Aandachtspunten bij een werknemersparticipatie

Hoewel het laten participeren van medewerkers in de onderneming fiscale gevolgen heeft, is het voor de continuïteit van de onderneming veelal belangrijker dat er juridisch afdwingbare afspraken worden gemaakt en vastgelegd teneinde qua bedrijfsvoering of besluitvorming niet in een impasse te komen.

Aandeelhoudersovereenkomst, participatiereglement of certificaathoudersovereenkomst

De belangrijkste afspraken kunnen vastgelegd worden in bijvoorbeeld een aandeelhoudersovereenkomst, participatiereglement of certificaathoudersovereenkomst. Tevens kunnen er meerdere overeenkomsten van toepassing zijn als er meerdere soorten aandeelhouders zijn. Zo kan het zijn dat een private equity partij een belang heeft in een bv, waarbij tevens managers een aandelenbelang hebben in diezelfde bv en dat de oprichter van de onderneming ook nog een belang heeft.

Aanbiedingsverplichting bij een werknemersparticipatie

Van belang is een aanbiedingsverplichting op te nemen ten aanzien van werknemers. Deze aanbiedingsverplichting leidt ertoe, dat een medewerker zijn of haar aandelen aan moet bieden aan bijvoorbeeld haar mede-aandeelhouder in geval van:

• Pensionering;
• Arbeidsongeschiktheid;
• Einde dienstverband;
• Overlijden.

Daarbij wordt bij pensionering, arbeidsongeschiktheid en overlijden vaak gesproken van een good leaver en wordt bij de beëindiging van het dienstverband veelal gesproken van een bad leaver. In geval van een good leaver zullen de aandelen aangeboden worden tegen een prijs die aansluit bij de marktwaarde. Als de partij aan wie de aandelen aangeboden worden ingaat op het aanbod, is zij gehouden deze waarde te voldoen. Indien het gaat om een bad leaver, dan zullen de aandelen aangeboden moeten worden tegen een lagere waarde dan de marktwaarde. Dat kan zijn tegen de prijs waarvoor ze zijn verkregen of bijvoorbeeld 25% van de marktwaarde die wordt gehanteerd in de situatie van een good leaver.

Tag-along en drag-along bij werknemersparticipatie

Het komt voor dat een onderneming wordt verkocht aan een derde partij. In dat geval moet voorkomen worden dat bijvoorbeeld de medewerkers die aandelen houden kunnen weigeren om hun aandelen te verkopen. In dat kader is het raadzaam om een bepaling in de documentatie op te nemen, die ervoor zorgt dat de medewerkers verplicht zijn om hun aandelen mee te verkopen. In de meeste gevallen zal een overnamekandidaat namelijk 100% van de aandelen willen kopen. Mocht een medewerker zijn aandelen niet willen verkopen, dan zou dit aan een verkoop in de weg kunnen staan. Dit zou voorkomen kunnen worden door een drag-along bepaling in de documentatie op te nemen. Andersom zou er ook voor gekozen kunnen worden om een tag-along bepaling op te nemen. Deze bepaling houdt in dat, wanneer bijvoorbeeld een grootaandeelhouder besluit om zijn of haar belang te verkopen, de medewerkers de aandelen onder dezelfde condities mee moeten kunnen verkopen. Deze laatste bepaling beschermt de medewerker bij een verkoop van aandelen en zorgt ervoor dat zij de boot niet missen.

Stichting administratiekantoor bij een werknemersparticipatie

Bij het participeren van medewerkers kan ervoor gekozen worden om de aandelen van de medewerkers te certificeren in een stichting administratiekantoor (STAK). Dit betekent dat de economische voordelen (zoals dividend of verkoopwinst) toekomen aan de medewerkers, doch dat de zeggenschap wordt gecentraliseerd in een STAK. Het bestuur van deze STAK kan in dat geval de stemrechten op de aandelen uitoefenen.

Zeggenschap bij een werknemersparticipatie

Ten aanzien van de zeggenschap op aandelen kan het soms lastig zijn om alle medewerkers op te moeten roepen voor een aandeelhoudersvergadering. Waar de zeggenschap van medewerkers beperkt kan worden door een STAK, kan dit ook beperkt worden door een statutenwijziging. Er kunnen aandelen worden gecreëerd zonder stemrecht en / of vergaderrecht. In dit geval maken de medewerkers wel aanspraak op de voordelen die meekomen met de aandelen, maar verkrijgen ze geen zeggenschap. Ook zou dit gecreëerd kunnen worden door het belang van de medewerkers bijvoorbeeld te centraliseren in een aparte vennootschap, waarbij de vennootschap het belang in de onderneming gaat houden.

Fiscaal advies inzake werknemersparticipatie

In dit artikel is een medewerkersparticipatie vanuit het perspectief van de werkgever weergegeven. Gegeven is daarbij dat de documentatie en het werk dat komt kijken bij een medewerkersparticipatie doorgaans omvangrijk zijn. Ook zal er stilgestaan moeten worden bij verschillende scenario’s die zich voor kunnen doen die de continuïteit van de onderneming kunnen raken. Laat u zich dan ook vooraf goed adviseren alvorens een medewerkersparticipatie vorm te geven. Met andere woorden: bezint eer gij begint.

Neem voor meer informatie of een kennismakingsgesprek vrijblijvend contact op met één van onderstaande adviseurs. Zij helpen u graag verder.