Wijziging huwelijkse voorwaarden in zicht overlijden

Een eenvoudige manier om erfbelasting te verminderen is het aanpassen van een testament, schenken of het wijzigen van de huwelijkse voorwaarden (resp. opheffen van de huwelijkse voorwaarden). Maar pas op ... soms is dit een samenstel van rechtshandelingen met als enige doel het ontgaan of ontduiken van belastingheffing (fraus legis). Belastingplichtige kreeg bij de rechtbank nog gelijk maar bij het Gerechtshof niet. Ook de adviseur van de Hoge Raad (de AG) is in 2023 van mening dat het aanpassen van de huwelijkse voorwaarden niet mogelijk is.

In het kort

Huwelijkse voorwaarden worden in het zicht van overlijden aangepast.
90% van het vermogen wordt toegerekend aan de vrouw. De man zal op korte termijn komen te overlijden.
De wijziging mist reële betekenis of zakelijke motieven.
Fiscale motief lijkt doorslaggevend.
Sterftekans van de man was zo goed als zeker.
Bevoordeling is gelijk te stellen met een schenking
Ontgaan van erfbelasting wordt wel erg eenvoudig via deze route, da's niet de bedoeling, aldus de AG.

Procedure inzake wijziging huwelijkse voorwaarden vlak voor overlijden

Truus is in 2015 in gemeenschap van goederen getrouwd met Henk. Ze kenden elkaar al ruim 30 jaar. In 2017 worden er staande het huwelijk huwelijkse voorwaarden opgesteld. In deze huwelijkse voorwaarden wordt afgesproken dat Truus gerechtigd is tot 90% van de schulden en goederen uit de gemeenschap. Door deze huwelijkse voorwaarden gaat er ruim € 1.000.000 vermogen over van Henk naar Truus. Twee maanden na de aanpassing komt Henk te overlijden. Truus aanvaardt de nalatenschap. Truus stelt dat ze 10% van de gemeenschap had geërfd en de inspecteur is van mening dat Truus 50% heeft verkregen.

Noot fiscaal jurist inzake huwelijkse voorwaarden en overlijden

Een bijzondere casus. Is er sprake van een samenstel van rechtshandelingen, dus een constructie, om belasting te besparen? Als Truus eerder komt te overlijden dan Henk, is de constructie sterk nadelig. Nu Henk eerder komt te overlijden, wordt er € 200.000 aan successieheffing bespaard. De rechtbank geeft Truus in 2020 nog gelijk.

De rechtbank stelt dat er sprake kan zijn van een schenking, maar dat hiervan bij de wijziging van de huwelijkse voorwaarden geen sprake is (artikel 11 lid 4 SW 1956).
Ook is volgens de rechtbank geen sprake van een verblijvensbeding dat zou kunnen leiden tot heffing van erfbelasting. Dit speelt namelijk pas als de uitvoering van dit beding afhankelijk is van het overlijden van Henk, dat was hier niet aan de orde.
Ook is de Rechtbank van mening dat geen sprake is van Fraus Legis, er is namelijk geen sprake van een constructie. Immers, als Truus eerder was overleden, was de aanpassing nadelig geweest.
Wellicht is er bij de beslissing meegewogen dat belasting kan worden bespaard, maar dat is nog geen fraus legis.

De inspecteur is het niet eens met de uitspraak van de Rechtbank, dus stapt hij (of zij) naar het gerechtshof. Daar heeft de inspecteur meer succes. Het gerechtshof kiest echter een andere looproute. Feitelijk wordt er met geld geschoven binnen 180 dagen voor het overlijden. Daarom is de wijziging van de huwelijkse voorwaarden (indirect) te zien als een schenking. Bovendien vindt het gerechtshof dat het doorslaggevende motief om naar de notaris te gaan (wijziging huwelijkse voorwaarden) is gelegen in fiscale motieven. Henk was op dat moment namelijk ernstig ziek. In deze casus is er sprake van een bevoordeling tot een verkrijging krachtens erfrecht (artikel 12 SW).

Conclusie is dat een mogelijke aanpassing van huwelijkse voorwaarden dus eerder moet plaatsvinden en tevens juiste advisering van belang is.