Eenmalig verhoogde vrijstelling en partnerbegrip voor de Successiewet
In de Successiewet is de wet- en regelgeving omtrent de schenk- en erfbelasting opgenomen. In deze wet staan onder andere verschillende vrijstellingen voor de schenk- en erfbelasting. Voor de schenkbelasting kan eenmalig aanspraak worden gemaakt op een verhoogde vrijstelling. De eenmalig verhoogde vrijstelling ziet op een schenking ten behoeve van de eigen woning, een schenking voor een dure studie of een vrij besteedbare schenking. Aan deze vrijstellingen zijn verschillende voorwaarden verbonden.
In dit artikel behandelen wij een uitspraak waarin Belanghebbende zelf niet voldeed aan de voorwaarden voor de eenmalig verhoogde vrijstelling, maar de partner van Belanghebbende wel. Voorafgaand aan deze uitspraak gaan wij nader in op de voorwaarden voor de eenmalig verhoogde vrijstelling ten behoeve van de eigen woning en het partnerbegrip voor de Successiewet.
De eenmalig verhoogde vrijstelling eigen woning
De Successiewet voorziet in een eenmalig verhoogde vrijstelling voor een schenking ten behoeve van de eigen woning. De hoogte van de vrijstelling bedroeg in 2022 maximaal € 106.671. Met ingang van 1 januari 2023 is de vrijstelling verlaagd tot € 28.947. Vanaf 2024 zal de vrijstelling volledig komen te vervallen.
De vrijstelling mag worden toegepast indien aan de volgende voorwaarden wordt voldaan:
1) De ontvanger of de partner van de ontvanger is tussen de 18 en 40 jaar oud. De dag van de 40e verjaardag telt nog mee voor de vrijstelling;
2) De schenking wordt gebruikt voor de aankoop of verbouwing van de eigen woning, voor het aflossen van de hypotheek of restschuld van de eigen woning of voor het afkopen van bijvoorbeeld de rechten van erfpacht van de eigen woning;
3) Het geld wordt uiterlijk benut in het tweede jaar, volgend op het jaar waarin de schenking heeft plaatsgevonden;
4) Er is schriftelijk bewijs aanwezig waarmee kan worden aangetoond dat de schenking is betaald en is gebruikt ten behoeve van de eigen woning;
5) De ontvanger of de partner van de ontvanger heeft niet eerder een verhoogde vrijstelling gebruikt voor een schenking van deze schenker;
6) In de schenkingsovereenkomst mogen geen aanvullende voorwaarden zijn opgenomen.
De verhoogde vrijstelling bij een schenking ten behoeve van de eigen woning is in beginsel alleen van toepassing als de ontvanger van de schenking voldoet aan de voor deze vrijstelling geldende voorwaarden. Echter, door de staatssecretaris van Financiën is goedgekeurd dat de eenmalig verhoogde vrijstelling ten behoeve van de eigen woning toch kan worden toegepast, indien niet de ontvanger, maar wel zijn of haar partner voldoet aan de voorwaarden.
Het partnerbegrip in de Successiewet
Voor de Successiewet kan iedere persoon slechts één partner hebben. Echtgenoten worden voor de Successiewet altijd aangemerkt als partner, tenzij zij zijn gescheiden van tafel en bed. Echtgenoten die een echtscheidingsverzoek hebben ingediend, worden voor de Successiewet aangemerkt als partner tot het huwelijk formeel is ontbonden.
Twee personen die ongehuwd zijn, kunnen slechts als partner worden aangemerkt indien zij – gedurende zes maanden voorafgaande aan het tijdstip van overlijden, dan wel twee jaar voorafgaande aan het tijdstip van schenking – voldoen aan de volgende voorwaarden:
1) Beiden zijn meerderjarig;
2) Beiden staan op hetzelfde woonadres ingeschreven in de basisregistratie personen;
3) Beiden hebben een wederzijdse zorgverplichting die is aangegaan bij een notarieel samenlevingscontract;
4) Beiden zijn geen bloedverwanten in de rechte lijn;
5) Beiden voldoen niet met een ander aan de hiervoor genoemde voorwaarden.
De wederzijdse zorgverplichting in een notarieel samenlevingscontract moet tenminste inhouden dat ieder naar eigen vermogen of inkomen bijdraagt aan de gemeenschappelijke huishouding. De eis van een notarieel samenlevingscontract met een wederzijdse zorgverplichting geldt niet voor personen die gedurende vijf jaren voorafgaande aan het tijdstip van het overlijden of de schenking onafgebroken staan ingeschreven op hetzelfde woonadres in de basisregistratie personen.
Indien een persoon aangemerkt wordt als partner, kan voor de erfbelasting aanspraak worden gemaakt op de verhoogde partnervrijstelling. Tevens is het verlaagde belastingtarief van toepassing. Voor de schenkbelasting bestaat geen bijzondere vrijstelling voor partners.
De feiten en omstandigheden
De moeder van Belanghebbende heeft in 2018 aan Belanghebbende een bedrag van € 100.800 geschonken, ten behoeve van de eigen woning. Belanghebbende en zijn partner hebben een notariële samenlevingsovereenkomst gesloten. Uit deze overeenkomst komt onder andere het volgende naar voren:
§ Belanghebbende en zijn partner staan op hetzelfde adres ingeschreven en voeren een gemeenschappelijke huishouding;
§ Belanghebbende en zijn partner wensen in de notariële samenlevingsovereenkomst uitdrukkelijk geen regeling te treffen inzake de wijze waarop ieder van hen zal bijdragen in de kosten van de gemeenschappelijke huishouding.
Ingevolge de kosten van de gemeenschappelijke huishouding zijn Belanghebbende en zijn partner in een afzonderlijke overeenkomst overeengekomen dat de kosten van de gemeenschappelijke huishouding ten laste komen van het gezamenlijke jaarinkomen en, voor zover niet toereikend, ten laste van de eigen jaarinkomens in evenredigheid daarvan. Deze overeenkomst is mondeling overeengekomen in 2016 en schriftelijk vastgelegd in 2019.
Ten tijde van de schenking was Belanghebbende ouder dan 40 jaar. De partner van Belanghebbende was ten tijde van de schenking jonger dan 40 jaar. De schenking is besteed aan de eigen woning. In de aangifte schenkbelasting is door Belanghebbende een beroep gedaan op de eenmalig verhoogde schenkingsvrijstelling ten behoeve van de eigen woning.
Standpunten van de partijen
Belanghebbende is van mening dat hij en zijn partner in de in 2016 gesloten notariële samenlevingsovereenkomst een rechtens afdwingbare wederzijdse zorgplicht hebben opgenomen.
De inspecteur stelt zich op het standpunt dat de omstandigheid dat de partner van Belanghebbende ten tijde van de schenking jonger was dan veertig jaar, niet leidt tot toepassing van de eenmalige verhoogde vrijstelling voor de schenkbelasting. De partner van Belanghebbende is namelijk niet aan te merken als partner voor de Successiewet. Daarvoor is vereist dat in een notarieel samenlevingscontract de wederzijdse zorgverplichting is opgenomen. Volgens de inspecteur blijkt uit het contract van Belanghebbende en zijn partner, dat partijen dit nadrukkelijk niet hebben geregeld.
Het oordeel van het gerechtshof
Volgens het Hof staat vast dat Belanghebbende ten tijde van de schenking ouder was dan 40 jaar en zijn partner jonger dan 40 jaar. Voor de berekening van de schenkbelasting worden partners als één en dezelfde persoon aangemerkt. Ongehuwde personen worden als partners aangemerkt, als zij onder meer gedurende twee jaar voorafgaand aan de schenking een notariële samenlevingsovereenkomst met een wederzijdse zorgverplichting hebben. De wederzijdse zorgverplichting bevat de verplichting om in elkaars levensonderhoud te voorzien.
Uit het samenlevingscontract van Belanghebbende en zijn partner volgt dat zij nadrukkelijk ervan hebben afgezien een regeling te treffen inzake de wijze waarop ieder van hen zal bijdragen in de kosten van de gemeenschappelijke huishouding. Daarmee hebben Belanghebbende en zijn partner nagelaten bij notariële akte een rechtens afdwingbare zorgverplichting jegens elkaar aan te gaan.
Dit brengt met zich mee dat Belanghebbende en zijn partner niet zijn aan te merken als partners voor de Successiewet. Dit leidt ertoe dat de leeftijd van de partner van Belanghebbende niet in aanmerking wordt genomen bij de toepassing van de eenmalig verhoogde vrijstelling ten behoeve van de eigen woning. Belanghebbende kan geen aanspraak maken op de eenmalig verhoogde vrijstelling, omdat hij ten tijde van de schenking ouder was dan 40 jaar.
Belang voor de praktijk
Ten tijde van het doen van een schenking, kan door de ontvanger van de schenking mogelijk een schenkingsvrijstelling worden toegepast. Ten aanzien van de eenmalig verhoogde vrijstellingen, is het van belang om de van toepassing zijnde voorwaarden goed in acht te nemen. Wij raden aan om voorafgaande aan een schenking voor bijvoorbeeld een eigen woning, contact op te nemen met een fiscaal adviseur.
Volledigheidshalve wensen wij te vermelden dat de verhoogde schenkingsvrijstelling voor de eigen woning komt te vervallen met ingang van 1 januari 2024. Dit betekent dat u enkel in 2023 nog een bedrag kunt schenken, waarbij de ontvanger van de schenking een beroep kan doen op de eenmalig verhoogde schenkingsvrijstelling eigen woning (mits aan alle voorwaarden wordt voldaan).
Meer informatie?
Heeft u na het lezen van dit artikel vragen of bent u opzoek naar meer informatie? Neem dan gerust contact op met de auteurs van dit artikel.
