Belastingstructuren via een familie stichting

Prive vermogens worden steeds vaker ondergebracht in stichtingen. Er is een rapport uitgebracht waarbij wordt omschreven hoe en waarom prive vermogens van families wordt ondergebracht in stichtingen. Zodra vermogen wordt overgebracht naar een stichting is deze stichting (civiel) eigenaar van de bezittingen. Het onderbrengen van vermogen in een stichting kan uit praktische gronden, fiscale gronden of om vermogen van een familie bij elkaar te houden voor de langere termijn.

Steeds meer klanten of relaties stellen de vraag of een familiestichting wellicht iets voor hen is. Vaak worden hierbij de kinderen ook betrokken, dit soms vanuit fiscaal oogpunt maar altijd ook om de wereld net iets mooier te maken. Een familiestichting kan een mooie eerste stap zijn om goede doelen te ondersteunen en hierbij uw eigen fiscale positie te optimaliseren. Een familiestichting kan ook een verbindende rol vervullen binnen uw familie en zorgen voor educatie en een leukere en mooiere wereld. De familie mag in het bestuur plaatsnemen maar het mag niet zo zijn dat de stichting met name prive doelen gaat dienen (risico APV).

De stichting in Nederland

Er zijn in Nederland ruim 200.000 stichtingen, 15% hiervan zijn ANBI’s. Een ANBI is een algemeen nut beogende stichting met speciale – door de belastingdienst – erkende status. Voor het verkrijgen van de ANBI status heeft een dergelijke stichting altijd meer dan 1 bestuurder, dit bestuur mag – in principe – uit familieleden bestaan. Aandachtspunt is wel dat de familie over het vermogen blijft beschikken als ware het haar prive vermogen. Een ANBI kan – na overloop van tijd – ook zelf verzoeken om intrekking van de ANBI status, in het verleden genoten voordelen worden dan niet teruggenomen. Er is wel een informatieplicht voor ex ANBI instellingen.

Stichtingen worden ook vaak gebruikt om juridische en economische eigendom te splitsen, dit komt vaak voor bij certificering van aandelen in familiebedrijven of bij werknemersparticipaties. Deze stichting verkrijgt dan enkel het stemrecht op de aandelen en ontvangen geen dividend of verkoopwinst. Vorenstaande hoeft niet altijd via een stichting maar kan ook via stemrechtloze aandelen.  Dit komt ook wel voor bij het beheer van een fonds voor gemene rekening of CV.

Fiscaal transparante stichting

Vermogen onbelast aanhouden bij stichtingen is niet altijd mogelijk. Als het vermogen van een stichting meer dan bijkomstig (tenminste 10-15%) een particulier belang zou dienen dan wordt de stichting  gezien als een APV (afgezonderd particulier vermogen). Dit speelt als een prive persoon met de pinpas van de stichting rondloopt en prive uitgaven doet met geld van de stichting (beschikken over vermogen als ware het je eigen vermogen). Het vermogen van de stichting wordt dan toegerekend aan de prive persoon en niet aan de stichting. Vorenstaande is bij een beperkt aantal stichtingen ook zo toegepast (ongeveer 100 in Nederland). Veelal gaat het om buitenlandse stichtingen uit Liechtenstein, Panama en Curacao.

De familiestichting in Nederland

Stichtingen zijn rechtspersonen zonder leden en zonder aandeelhouders die worden opgericht door een notaris. De stichting heeft niet als doel om uitkeringen te doen aan de oprichters of bestuurders. Het doel van de stichting is om het vastgestelde doel na te streven. Dit doel hoeft niet sociaal, maatschappelijk of ideëel te zijn, verder kent het doel weinig beperkingen. Het doel kan zijn:

• Bevorderen onderzoek naar ernstige ziekte, zoals kanker (goed doel)
• Het beheren van een kerk of buurthuis (maatschappelijk doel)
• Het tentoonstellen van kunst (goed doel)
• Het ondersteunen van een kind of familie (familiedoel)
• Het aan en verkopen van vastgoed en beheer hiervan (commercieel doel)

Er is niet echt een civiele of fiscale omschrijving voor het begrip “familiestichting”. In praktische zin zijn het vaak stichtingen die familievermogen beheren en waarbij het bestuur grotendeels door de familie wordt gevormd. Vaak is de erfopvolging ook in de statuten geregeld. Soms is ook expliciet in de statuten opgenomen dat de familie altijd de meerderheid in het bestuur moet hebben en behouden. De meeste familiestichtingen (90%) is geen ANBI. Er zijn in Nederland ruim 6.000 familie stichtingen met een vermogen boven de € 100.000. Over het vermogen in de familiestichtingen wordt zelden belasting geheven, slechts 0,1% van de stichtingen is belastingplichtig voor de Vennootschapsbelasting.

Vereisten aan bestuurder van de stichting

Sinds 2021 moeten bestuursleden aan bepaalde voorwaarden voldoen. Zo mogen bestuurders geen persoonlijk belang hebben bij de stichting als dit tegenstrijdig kan zijn met de belangen van de stichting. Ook kan een rechter een bestuurder ontslaan.

Er is geen minimum aantal bestuursleden en ook de oprichter kan samen met zijn advocaat, fiscalist of andere familieleden het bestuur van de stichting vormen. Sommige stichtingen werken naast het bestuur met een raad van toezicht of een raad van commissarissen. 

Financiele vereisten van een stichting

Een stichting hoeft – in de basis – geen jaarrekening te publiceren, tenzij de netto omzet hoger is dan 7.500.000 euro. Voor de overige gevallen is een staat van baten en lasten voldoende.

Belastingen en stichtingen

De belastingheffing bij stichtingen is een speciaal onderdeel, we benoemen hierbij de belangrijkste.

Inkomstenbelasting bij stichtingen

Stichtingen zijn geen natuurlijke personen en zijn dus niet belastingplicht voor de inkomstenbelasting. Via een APV kan soms inkomstenbelasting verschuldigd zijn.

Vennootschapsbelasting bij stichtingen

Stichtingen zijn in beginsel niet of beperkt belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Een stichting is belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting als er in de stichting een onderneming wordt gedreven (organisatie van kapitaal en arbeid die deelneemt aan het economische verkeer en daarbij winst maakt of nastreeft). Dit kan ook spelen als de stichting activiteiten verricht waarbij in concurrentie wordt getreden met reguliere ondernemers. Een stichting kan een vrijstelling aanvragen als de winst per jaar lager is dan € 15.000 (of samen met de 4 voorafgaande jaren lager dan € 75.000).

Stichtingen die doorgaans alleen vastgoed verhuren of beleggen zijn veelal niet VPB plichtig. Er zijn in Nederland veel vastgoed stichtingen (totaal vermogen ruim 20 mrd).

Schenk en erfbelasting bij stichtingen

Een stichting moet schenkbelasting of erfbelasting betalen als zij een schenking of erfenis ontvangen. Een ANBI of SBBI is hiervan vrijgesteld. Ook schenkingen door een ANBI zijn vrijgesteld van schenkbelasting. Anbi’s mogen in principe geen overtollig vermogen aanhouden tenzij in de voorwaarde van de gift is opgenomen dat het vermogen in stand dient te worden gehouden. De familiestichting kan dus het familiebedrijf blijven beheren en na het overlijden van de ouders kunnen de kinderen als bestuurders van de stichting de controle over het familiebedrijf overnemen zonder dat erfbelasting is verschuldigd

Fiscale structuren met stichtingen

Het landgoed en kunst in ANBI stichting

De familiestichting die via een ANBI kunst en een landgoed gaat beheren waarbij de stortingen in de stichting via periodieke giften ten laste van de inkomstenbelasting worden gebracht. In Nederland zijn er ruim 100 landgoed stichtingen. Aandachtspunt is wel dat sinds 2025 de periodieke gift niet meer geheel aftrekbaar is (maximaal € 1.500.000 per jaar, dit was in 2023 en 2024 nog € 250.000). Hoe werkt dit?

• Henk heeft veel beleggingen, een landgoed en kunst. De kunst blijft ook na de schenking gewoon in landgoed aan de muur hangen.
• Henk richt een stichting op met als doel het beheren van vermogen, het algemene belang, doen van schenkingen aan charitatieve instellingen en kunstzinnige activiteiten. Hierbij wordt aangegeven dat het vermogen in stand moet blijven.
• Het bestuur van de stichting wordt gevormd door Henk, zijn vrouw en hun fiscalist. Henk kan hiermee de controle op het vermogen behouden. Bij overlijden van Henk wordt Truus (zijn dochter) benoemd als bestuurder. Op deze wijze blijft het vermogen ook binnen de familie. Elk bestuurslid krijgt (belastingvrije) vergoeding van €2.100 per jaar (als vacatiegeld).
• Het landgoed wordt verhuurd aan Henk.
• De stichting vraag de ANBI status aan en deze wordt verkregen (met name door het beheer van het landgoed en de doelomschrijving). De ontvangen schenkingen worden vrij van schenkbelasting ontvangen.
• De giften aan de ANBI stichting zijn in prive grotendeels aftrekbaar in box 1.
• De stichting schenk een deel van de rendement aan kunst en cultuur instellingen. De stichting hoeft verder geen belasting te betalen over haar vermogen of de rendementen.
• Het onderhoud aan het landgoed wordt door prive persoon betaald aan de stichting en is hierdoor in box 1 aftrekbaar. Eventueel kan de stichting nog subsidie krijgen als het landgoed ook een rijksmonument is.
• Het landgoed blijft via deze structuur binnen de familie en zal dus niet worden verkocht, gesplitst of verwateren.

Nadat de fiscale voordelen zijn behaald kan de ANBI status – zonder fiscale gevolgen – worden ingetrokken. Na intrekking van de ANBI-status hoeft de familiestichting niet langer aan de voorwaarden van een ANBI te voldoen. De fiscale voordelen uit voorgaande jaren, zoals de vrijstelling van schenk- en erfbelasting, hoeven dan niet te worden terugbetaald.

Er bestaat in Nederland geen “afrekenverplichting” of “schenkingsverplichting” bij het intrekken van de ANBI-status. Het vermogen hoeft na het vervallen van de ANBI-status niet binnen enkele jaren aan een ander goed doel te worden geschonken, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland. Het vermogen kan daardoor in principe onbeperkt in de ex-ANBI blijven zitten, zonder dat het aan een goed doel wordt uitgegeven

Het doel van de stichting moet wel algemeen nuttig zijn en het vermogen zit wel “klem” in de stichting. De belastingdienst heeft wel een recht om informatie op te vragen. Dit toezicht kan worden voorkomen door de ANBI eerst naar het buitenland te verplaatsen en dan de ANBI status in te trekken.

De vastgoed familie stichting

Dit betreffen meestal geen ANBI’s maar normale stichtingen. Het voordeel is dat het pand in de familie blijft en de huur belastingvrij kan worden ontvangen. Soms wordt het pand aan het familiebedrijf verhuurt waardoor de huurprijs wel in de BV aftrekbaar is. Hoe werkt dit?

• Henk heeft een familiebedrijf en wil het bedrijfspand kopen
• Henk richt een stichting op waarbinnen hij de volledige zeggenschap heeft.
• De stichting koopt vervolgens het bedrijfspand van een derde.
• Het familiebedrijf voldoet een zakelijke huurprijs, deze huur kan in mindering worden gebracht op de fiscale winst van de BV (dus minder vennootschapsbelasting)
• De stichting is over de ontvangen huurpenningen geen vennootschapsbelasting verschuldigd
• De overschotten binnen de stichting worden aan de BV geleend (soort bank), de ontvangen rente is belastingvrij en de betaalde rente door de BV is aftrekbaar.

Op dit moment wordt ruim € 20 miljard aan vastgoed beheert door vastgoed stichting. Het gaat hierbij om ruim 2.000 stichtingen die veelal op hetzelfde adres als het bedrijf zijn gevestigd.  Eenzelfde situatie kan zich voordoen wanneer een stichting geld uitleent aan een bedrijf of bedrijfsmiddelen, zoals machines, tegen een vergoeding ter beschikking stelt. Ook in deze situatie vallen de opbrengsten uit de ter beschikking stelling niet in de vennootschapsbelasting in tegenstelling tot de inkomstenbelasting.

Noot fiscaal jurist inzake familiestichtingen

In dit artikel omschrijven wij het rapport Fiscaal onderzoek naar het vermogen in familiestichtingen dat in januari 2025 bekend is gemaakt. Ook geven wij enkele voorbeelden uit de praktijk. De meeste familiestichtingen zijn opgezet door vermogende families. De gekozen belastingstructuren zijn al lang bekend en wellicht maatschappelijk verwerpelijk, edoch er wordt (nog) niet ingegrepen. Wilt u advies over de mogelijkheden van de familiestichting stuur ons gerust een e-mail of vul onderstaande formulier in. Wij nemen dan contact met u op.

Bron familiestichting

IBO Vermogensverdeling - Licht uit, spot aan: de vermogensverdeling | Rapport | Rijksoverheid.nl

Scriptie over de familiestichting (2023)

Rapport over familiestichtingen (januari 2025)