Wantrouwen in de Belastingdienst
Belastingdienst is de weg kwijt
De Belastingdienst moet belasting innen, toeslagen verdelen en voorkomen dat er fraude gaat plaatsvinden, tot zover niks nieuws. De praktijk is echter anders en weerbarstig. Soms gaat dit zover, dat zelfs een fiscalist een keer de typemachine aanzet, vandaar deze column.
Problemen bij de Belastingdienst
De aangiftetijd is weer begonnen, wederom IT-problemen en de bereikbaarheid is een groot probleem. Op Trustpilot krijgt de Belastingdienst 1 van de 5 sterren, een gemiddeld bedrijf zou dan wel kunnen stoppen. Gelukkig hoeft de Belastingdienst niet te concurreren met andere instellingen. In 2019 is de campagne 'leuker kunnen we het niet maken, wel gemakkelijker' gestopt. Dit lijkt een logische commerciële beslissing, na de vele problemen. Regelmatig wordt de grens van de redelijkheid overschreden; wat de Belastingdienst verwacht van anderen, verwachten ze niet van zichzelf. Het schuurt in de fiscale wereld en dit zal invloed krijgen op de belastingmoraal in Nederland. Het vertrouwen in onze overheid is nog nooit zo laag geweest, de pers versterkt dit en dat helpt niet echt.
Belastingplichtige tegen de muur
Tienduizenden mensen kregen een vinkje achter hun naam en werden op grond van vage vermoedens (of onwettelijke profilering) jarenlang (zonder duidelijke reden) achtervolgd. Het geheime 1043 project maakte soms onschuldige mensen tot verdachten of fraudeurs, het ging om 'slechts' 180.000 burgers. Enkele jaren geleden verscheen het toeslagenrapport. Over de toeslagenaffaire zijn al bijna 1.000 documenten verschenen en het einde is nog niet in zicht. Dat er sprake is van institutionele vooringenomenheid bij de Belastingdienst, volgt klip en klaar uit het rapport van de commissie Donner.
Cultuurprobleem Belastingdienst
De Belastingdienst stuurde recentelijk aan ondernemers (met coronaschulden) een brief dat er sprake is van een betalingsachterstand (artikel BNR). Of er ook een achterstand is en / of hoe groot de achterstand is, wordt niet duidelijk. Wat wel duidelijk wordt in de brief, is dat er forse boetes worden opgelegd. Aan de andere kant smeekt de landsadvocaat de rechter om gedupeerden van de Belastingdienst geen inzage in hun persoonlijke dossiers te geven. Dit is voor de Belastingdienst te arbeidsintensief en hiervoor ontbreekt de capaciteit (artikel Accountantcyvanmorgen).
Het lijkt erop dat de cultuur binnen de Belastingdienst 'ziek' is. Wettelijke en ethische normen worden vanuit eigen gedrag eenvoudig overschreden en van belastingplichtigen wordt veel gevraagd (op onduidelijke gronden), waarbij veelal direct met boetes wordt gedreigd en / of boetes worden opgelegd. Een belastingplichtige kan zich moeilijk verdedigen tegen de machines (en valse beschuldigingen) van de Belastingdienst. Diverse affaires hebben geleerd dat ondernemers en particulieren in een nachtmerrie belanden die al jaren duurt en nog kan voortduren.
Angstcultuur bij de Belastingdienst
Binnen Google zoeken op 'angstcultuur bij de Belastingdienst' levert duizenden resultaten op. Via vele bronnen (artikel NOS) wordt (vaak anoniem) duidelijk dat misstanden en fouten niet worden gemeld. Leidinggevenden leggen teveel druk op de organisatie, mensen zijn bang voor hun (loop-)baan en de directie heeft geen idee wat er speelt op de werkvloer. Combineer dit met verouderde IT-systemen uit de jaren 70 en het probleem is helder (artikel De Accountant). Hoe krijg je een organisatie met een onveilige en verziekte cultuur op orde als de betrokkenheid laag is en de directie niet ingrijpt en software niet op de orde is?
Een normale rechtsstaat behoort burgers te beschermen tegen de overheid die onrechtmatig handelt. Procedures bij rechters lopen nog te vaak uit op een doolhof waar niemand meer uitkomt. Van een normale en effectieve rechtsbescherming is al lang geen sprake meer. Medewerkers van de overheid en de rechterlijke macht verzanden in regels en procedures en ook goedwillende overheidsdienaren weten hun weg niet meer te vinden.
Oplossing problemen Belastingdienst
De oplossing moet liggen bij de Tweede Kamer of de rechterlijke macht, dit met een melding 'genoeg is genoeg'. Als de overheid niet, niet tijdig of onjuiste informatie verstrekt (wat de burger ook moet), moeten er boetes volgen. Een boete kan in geld of simpelweg door de aanslag volledig te vernietigen. Wellicht dat dan eens duidelijk gaat worden dat dit gedrag niet meer kan. Laat een groep juristen, rechters, ondernemers en professoren eens de koppen bij elkaar steken om te kijken hoe het probleem op korte termijn kan worden bijgestuurd.
Als fiscaal jurist schaam je je soms voor het vak en de wereld waarin je leeft. Of je dan bij de Belastingdienst werkt of in de adviespraktijk maakt geen verschil. Het wantrouwen van de burger moet worden losgelaten en het vertrouwen moet worden terugverdiend. Wij werken vrijwel altijd prettig samen met de Belastingdienst en herkennen ons niet geheel in het huidige beeld dat in de pers wordt geschetst. Dat er zaken soms worden achtergehouden, kwaliteit en kwantiteit niet altijd in balans zijn en dat er interne problemen zijn, herkennen wij wel. Dat het vertrouwen moet worden rechtgezet, is wel duidelijk. Informeel overleg tussen diverse betrokken partijen zou veel kunnen oplossen en hierdoor zal er ook wederzijds begrip kunnen ontstaan.
The Boston Tea Party verzette zich in 1779 al tegen de (Engelse) 'taxation without representation'. De (welvaarts-)staat is er voor de burgers. Wat heb je eraan als je de burgers niet vertrouwt? Wie representeer je dan? De Belastingdienst is er voor ons, niet omgekeerd.
De zorg in Nederland maakt belastingen noodzakelijk, door de stress (hierdoor) bij de burgers is onze zorg weer noodzakelijk ... en zo is de cirkel weer rond, dit tot het moment dat iemand deze ergens op orde brengt.
