Belastingdienst in beweging

Soms wil je gewoonweg een column schrijven om de wereld weer een beetje leuker te maken. Fiscalisten die pleiten voor een betere Belastingdienst lijkt wellicht bijzonder, maar lees het onderstaande en dat is echt niet zo. Hierbij een artikel van Dennis Jongbloed en Rob Antonis over de cultuur binnen de Belastingdienst en "haar" leidinggevenden in Den Haag.

Belastingdienst en handhaving

In een uitzending van Zembla (september 2014) komen diverse deskundigen en werknemers van de Belastingdienst aan het woord over de belastingheffing en controle in Nederland. Het beeld is best bijzonder. Onze Staatssecretaris reageert vrij uitgebreid op de mening van zijn "onderdanen". Het is ontluisterend om te zien dat beide partijen elkaar niet begrijpen. Als men problemen niet wil onderkennen, is de stap naar een oplossing niet mogelijk.

Conclusies werknemers Belastingdienst (Zembla)

In het TV programma van Zembla komen de mensen van de Belastingdienst (anoniem) aan het woord. Ook geven enkele deskundigen hun mening. Hierbij komt het volgende naar voren:

• Er zou gemanipuleerd worden met interne cijfers (11.000 boekenonderzoeken hebben niet plaatsgevonden).
• De algemene rekenkamer geeft aan: dat er bij de Belastingdienst van alles aan de hand is, is ons bekend.
• De directeur-generaal van de Belastingdienst geeft aan dat het manipuleren niet op grote schaal is gebeurd (op kleine schaal wel?).
• Er is volgens de werknemers van de Belastingdienst te weinig personeel voor de hoeveelheid werk.
• Er zijn nu ruim 1,5 miljoen ondernemers, hiervan worden er 40.000 gecontroleerd. Derhalve worden ondernemers eens per 35 jaar gecontroleerd. En als je dan bedenkt: "de gelegenheid maakt de dief ..."
• De aangiften inkomstenbelasting worden meestal door een computer gecontroleerd. Als de computer teveel aangiften eruit zou gooien, worden er onderzoeksonderdelen uitgezet zodat de aangifte minder goed gecontroleerd wordt en de computer minder aangiften voor een handmatige controle zal aanbieden.
• In 2012 heeft Abvakabo FNV dit bij de Belastingdienst aan de orde gesteld.
• Miljarden aan belastinginkomsten loopt Nederland mis (als men de uitzending mag geloven).

Conclusies overheid (de Staatssecretaris)

De Staatssecretaris krijgt diverse vragen over de uitzending van Zembla voorgeschoteld. De Staatssecretaris wuift de kritiek van tafel (lees hier de brief d.d. 29 september 2014). Kort en goed is zijn reactie:

• Handhavingsbeleid is aan het veranderen.
• Op maat gesneden dienstverlening en horizontaal toezicht dragen bij aan een hogere kwaliteit.
• Controle achteraf is eigenlijk niet meer nodig.
• We moeten goed kijken naar de verhouding "niveau toezicht t.o.v. kosten van uitvoering".
• De Belastingdienst investeert in technieken en personeel.
• Binnen het MKB-bedrijf is het toezicht fors geïntensiveerd.

En toen

De conclusies staan redelijk haaks op elkaar. De baas en ook de hoogste ambtenaar stelt: "niks aan de hand" en de werknemer stelt: "dit komt niet goed." De werknemers durven zich alleen anoniem te melden bij Zembla en niet naar hun directe leidinggevenden te stappen, dit zegt iets over de sfeer. Als beide partijen (Staatssecretaris en werknemers Belastingdienst) iets compleet anders stellen, dan is dit bijzonder.

De waarheid zou dan in het midden liggen, denk ik als fiscalist. Als je echter de brief van de Staatssecretaris leest, dan stelt hij "de uitdaging om met minder mensen een stabiele belastingopbrengst te blijven genereren ..." Kijk, en hier wringt zich de spreekwoordelijke schoen.

De werknemers van de Belastingdienst zijn van mening dat er veel geld niet wordt opgehaald (door personeelsgebrek) en de Staatssecretaris wil de "opbrengst" stabiel houden. We weten dus niet hoeveel er niet wordt betaald. In Engeland en de VS wordt hiertoe de tax gap jaarlijks berekend (lees dit artikel). De Belastingdienst is de enige dienst die geld opbrengt binnen het bestel van de overheid. Als hier meer mensen ondernemers gaan controleren (nu gemiddeld eens per 35 jaar), dan is de kans redelijk groot dat er meer belastingopbrengsten tegenover staan. In Engeland wordt een investering in belastingambtenaren uitgedrukt in een hogere belastingopbrengst, die ook - jaar op jaar - wordt gerealiseerd.

Als men het probleem niet wil onderkennen, kan men ook nooit nadenken over een mogelijke oplossing. Zowel de directeur-generaal van de Belastingdienst als de Staatssecretaris zien geen probleem, dit terwijl de uitvoerders binnen de Belastingdienst wel een probleem zien en men in het buitenland dit probleem met succes heeft opgepakt (berekenen tax gap). Zitten dan de verkeerde mensen aan het stuur?

Terzijde: niet alleen de heffing van belasting schijnt een probleem te zijn, ook de invordering van de belasting loopt tegen haar grenzen. Eenvoudig gezegd: bij de heffing wordt bepaald hoeveel belasting je moet betalen, bij de invordering zorgt men ervoor dat ook feitelijk wordt betaald. Nu is dat innen van al die belastingen geen sinecure. Ook daar blijkt de Belastingdienst te weinig mensen voor te hebben.

Als we de bevindingen van Zembla mogen geloven, hebben we een groot probleem. De controle en handhaving schieten (schromelijk) tekort. Nu zal het ongetwijfeld zo zijn dat betere controletechnieken, automatisering en het koppelen van allerlei databases aan elkaar leiden tot een betere controle en daarmee tot hogere correcties op de aangiften.

Daar zit echter het probleem niet. Ook nu al kent het geautomatiseerd systeem talloze mogelijkheden om verdachte of dubieuze punten uit de aangifte te halen en deze aangiften ‘uit te werpen’ voor nader onderzoek. Het probleem zit in de personele capaciteit. Het onderzoek aan de uitgeworpen aangiften dient te gebeuren door een mens. Nu al blijkt uit de uitzending van Zembla dat bepaalde ‘knoppen’ worden uitgezet omdat er anders teveel zaken uitrollen voor te weinig mensen.

En nu wil de Staatssecretaris met nog minder mensen nog meer zaken uitwerpen, die vervolgens niet onderzocht kunnen worden omdat er te weinig mensen zijn. Nu zal het best zo zijn dat de ambtenaren van de Belastingdienst (nog) wat harder en efficiënter kunnen werken, maar een uitgeknepen citroen blijft geen sap geven.

Zou de Staatssecretaris op macro-economisch niveau hebben becijferd wat een belastingambtenaar kost en wat dat aan extra belastingopbrengsten genereert? Dat zou wel eens verrassende resultaten kunnen opleveren. De Belastingdienst is zo’n beetje de enige overheidsinstelling die geld genereert in plaats van uitgeeft. En wij ondernemers weten: de kost gaat voor de baat. En hoewel we als ondernemers fel aanhanger zijn van een kleinere overheid (minder regels en minder ambtenaren), krijgen we meer en meer het idee dat de goedwillende en keurige belastingbetalers opdraaien voor minder frisse belastingplichtigen die het niet zo nauw nemen met hun verplichtingen.

Zelfs als ondernemers zijn we geneigd te roepen, in het landsbelang: belastingambtenaren? ... Meer, meer, meer ...

... Als ze zich bij controles dan ook nog richten op de zaken die er toe doen, en niet elk bonnetje willen zien en dubbel controleren, schieten we al een heel eind op. Dan kruisen wij als adviseurs de degens weer met de Belastingdienst, daar waar het er toe doet.

De Staatssecretaris is van de (ondernemersclub) VVD. Zou hij weten dat het stuur van de ‘belastingheffingsauto’ aan de linkerkant zit (en terecht). Laat hem daar eens achter plaatsnemen. Komt het toch nog goed.

Tot zover dit gratis advies, hopelijk is het niet voor niets.

En wat doet de Tweede Kamer?

Jaren geleden was er de motie Omtzigt (5 juli 2012), hierin werden al vragen gesteld over de tax gap. De Staatssecretaris heeft toen kort en bondig het geheel in de ijskast gestopt. In die periode is wel aangegeven dat er actie zou worden ondernomen (kamerstuk 31066, nummer 151). Een onderzoek omtrent een BTW-gap is verricht en heeft weinig opgeleverd. Een onderzoek naar een algemene tax gap (directe belastingen) heeft nog niet plaatsgevonden en heeft volgens de bevoegde personen ook geen zin. Ook de huidige Staatssecretaris neemt de kritiek van de Tweede Kamer en de opmerkingen van de werknemers binnen de Belastingdienst niet serieus.

Een onafhankelijk onderzoek met een adviseur uit Engeland en de VS zou wellicht een mooie eerste stap zijn.