Publicatie RTL inzake achterhouden informatie

Onderstaand het artikel op de internetsite van RTL met medewerking van onze collega, de heer mr Marco Bik. Deze langlopende procedure maakt duidelijk dat het achterhouden van informatie steeds vaker door rechters kritisch wordt bekeken. In deze procedure ging het Gerechtshof er eens goed voor zitten en na meerdere zittingsdagen komt het Gerechtshof tot de conclusie dat er € 80.000 aan proceskostenvergoeding moet worden betaald en dat de aanslag (verzamelinkomen 21.000.000) in de prullenbak kan. Oh ja, ook de € 131 griffierechten wordt vergoed !

Hof kritisch: Belastingdienst hield (weer) info achter voor rechter

De Belastingdienst is in een zaak die al sinds 2015 speelt flink de fout in gegaan. Het hof oordeelde deze week dat een inspecteur 'zeer lichtvaardig met de waarheid is omgesprongen'. Maar dat is niet het ergste: in de jaren erna werd informatie achtergehouden voor de rechter. En het is niet voor het eerst dat dit gebeurt.
De zaak waar het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden deze week uitspraak in deed, speelt al sinds 2015. Toen begon de Belastingdienst een onderzoek naar een ondernemer die in 2011 zijn bedrijf verkocht en zou hebben gelogen over zijn woonplaats. Hij vertrok naar het buitenland en kreeg van de Belastingdienst een aanslag over zijn inkomen van ruim 21 miljoen euro.

Aanleiding onrechtmatig

Tijdens dat onderzoek ging volgens het Hof van alles fout. Zo begon de zaak door een anonieme tip die bleek te komen van een medewerker van de Belastingdienst. Die informatie hield de Belastingdienst achter. Ook dook de belastinginspecteur zonder aanleiding in de systemen van de Belastingdienst om uit te vinden hoeveel panden van de ondernemer waard waren.

De ondernemer vond dat er geen sprake was van een eerlijk proces en stapte naar de rechter. Die oordeelde in 2020 over de zaak, maar bleek niet alle informatie van de Belastingdienst te hebben gekregen, zo oordeelt het hof. Belastingdienst houdt informatie achter voor rechter: 'Je staat met 1-0 achter'

Het hof maakt nu gehakt van de aanslag die de Belastingdienst de ondernemer oplegde. Het onderzoek dat de inspecteur begon, kan volgens het hof namelijk niet als bewijs dienen 'omdat de aanleiding onrechtmatig was'. De naheffing gaat van tafel en de Belastingdienst moet de proceskosten – tot wel 80.000 euro – vergoeden.

Rechters zijn er klaar mee

Eerder ontdekte de politieke redactie van RTL Nieuws al dat de Belastingdienst soms informatie achterhoudt voor de rechter. Dit druist in tegen de wet, die voorschrijft dat alle relevante stukken in een zaak moeten worden overgelegd. "Rechters zijn hier steeds vaker klaar mee", zei fiscaal jurist Marco Bik daar toen over. Later kwamen er meer zaken aan het licht.

Staatssecretaris Van Rij van Financiën zei in een reactie dat het gaat om incidenten en dat de Belastingdienst altijd probeert ervan te leren als het toch een keer fout gaat. In een Kamerbrief benadrukte hij nog eens 'dat er geen aanwijzingen zijn dat er sprake is van een werkwijze waarbij de Belastingdienst regelmatig en ten onrechte stukken zou achterhouden'.

Volgens staatssecretaris Van Rij zijn dit incidenten, en is het geen schering en inslag. De advocaat van de ondernemer, Mark Hendriks, laat aan RTL Nieuws weten dat hij het meest schokkende aan de zaak vindt dat het niet één fout van een individuele ambtenaar was. "Hier waren tal van belastingambtenaren bij betrokken, van hoog tot laag in de organisatie. Van de door de staatssecretaris beloofde cultuuromslag lijkt bitter weinig terechtgekomen."

Op de zaak betrekking hebbende stukken.. wat is dit?

In de rechtspraak is de vraag wat een op de zaak betrekking hebbend stuk is vaak aan de orde geweest. In een advies van de AG uit 2022 wordt dit nauwgezet omschreven. Hieruit blijkt het volgende over stukken die moeten worden overgelegd:

een stuk waarvan de belanghebbende voldoende gemotiveerd stelt dat het van enig belang kan zijn geweest moet je overleggen;
het is niet relevant of een stuk in het voordeel of nadeel werkt van een belanghebbende;
een stuk moet je ook overleggen indien belanghebbende zelf over het stuk beschikt
stukken die de inspecteur of andere collega's die betrokken zijn geweest bij de besluitvorming ter beschikking staan of hebben bestaan, maar die niet zijn gebruikt ter onderbouwing van het bestreden besluit, moet je ook overleggen;
interne stukken die in het kader van de behandeling van een zaak zijn opgesteld, moet je ook overleggen indien uit andere stukken of stellingen blijkt dat deze interne stukken ten grondslag hebben gelegen aan de besluitvorming;
stukken die pas in de loop van het beroep of het hoger beroep tot jouw beschikking zij gekomen moet je overleggen;
een stuk moet je ook overleggen indien de rechter al op basis van ander bewijsmateriaal een beslissing over het geschilpunt kan nemen;
digitale gegevens uit de systemen moet je overleggen, voor zover zij van belang en raadpleegbaar zijn met het oog op de betreffende zaak. Dit moet gebeuren in de vorm van een afdruk of op een andere geschikte wijze. Een brief of ander document dat in een systeem is opgeslagen, moet je in zijn geheel overleggen;
als een besluit geheel of deels het resultaat is van een geautomatiseerd proces en belanghebbende wil de juistheid van de in dat proces gemaakte keuzes, gegevens en aannames controleren en eventueel betwisten, dan moet je deze keuzes, gegevens en aannames inzichtelijk en controleerbaar maken.

Er zijn ook stukken die je niet hoeft te overleggen. Daarbij is het volgende van belang:

stukken die niet ter beschikking hebben gestaan aan de inspecteur of andere collega’s die betrokken zijn geweest bij de besluitvorming, hoef je niet te overleggen, ook al ben je met het bestaan ervan bekend. Denk bijvoorbeeld aan stukken die ten grondslag liggen aan een proces-verbaal van de FIOD;
softwareprogramma's en andere elektronische systemen voor gegevensopslag, -bewerking, - verwerking of beheer hoef je niet te overleggen.
indien onvoldoende duidelijk is welk stuk volgens belanghebbende ontbreekt, hoeft het stuk niet te worden overgelegd;
indien sprake is van misbruik van procesrecht hoef je het dossier ook niet aan te vullen

Noot fiscaal jurist inzake achterhouden van informatie door de belastingdienst

Deze zaak kreeg veel aandacht in de pers, ondermeer in het FD , binnen de fiscale wereld en bij RTL. Het onzorgvuldig handelen van de belastingdienst kwam voor het grote publiek in beeld bij de toeslagen affaire. De uitspraak is deze zaak staat echter niet op zich en is stevig.

De ondernemer (DGA) emigreerde in 2001 naar Zwitserland en krijgt een conserverende aanslag die in 2011 wordt kwijtgescholden.
De aandelen in zijn BV worden voor 21 miljoen verkocht
De inspecteur krijgt in 2015 informatie dat de ondernemer niet naar Zwitserland is geemigreerd.
Er volgt een navorderingsaanslag in 2011 van ruim 21 miljoen.
Na enkele procedures over de te verstrekken gegevens is in geschil of het recht op een eerlijk proces is geschonen en/of de woonplaats van de ondernemer in Nederland is gelegen.
De inspecteur blijft bij zijn standpunt dat hij bepaalde stukken niet wil verstrekken.
Deel van de geschoonde informatie wordt aan belastingplichtige en de rechtbank verstrekt, dit met een beroep op artikel 8:29 AWB (geheimhouding)
De rechtbank doet er nog niet veel mee maar het gerechtshof gaat er eens goed voor zitten en heeft meerdere zittingsdagen nodig.
Het Gerechtshof is van mening dat alle bewijsmiddelen die de inspecteur over de woonplaats heeft ingebracht worden uitgesloten.
De belastingdienst verhulde informatie en liet deze in de lade liggen, het hof verwijs nog even fijntjes naar het tipgevers arrest uit 2015, aan het achterhouden van informatie moeten hoge eisen worden gesteld, aldus het hof. Ook moeten bepaalde getuigen (werknemers van de belastingdienst) tijdens de zitting worden gehoord (verwijzing Hoge Raad 9 augustus 2013).
De inspecteur blijft - ondanks verzoeken van belastingplichtige en het hof - van mening dat bepaalde informatie niet hoeft te worden verstrekt. Het is dan aan de rechter om hier gevolgen aan te verbinden.
Het onderzoek naar een ondernemer was onrechtmatig
De aanslag gaat in de prullenbak en de ondernemer krijgt een proceskostenvergoeding van € 80.000

In dit artikel komen Marco Bik en Mark Hendriks aan het woord over het achterhouden van informatie door de belastingdienst. De schending van de rechten van belastingplichtige kwam in 2022 bij de Hoge Raad al eens aan bod. In mei 2022 boog ook de rechtbank Noord Nederland zich over een dergelijke situatie, ook in deze procedure worden de beginselen van een goede rechtsorde ernstig geschonden door stukken niet tijdig aan belastingplichtige te overleggen, dit was dusdanig ernstig dat een navorderingsaanslag in de prullenbak verdween. In dezelfde jaar dook de Rechtbank Noord Nederland (juni 2022) in een vergelijkbare casus waarin een FIOD dossier voor een belastingplichtige was achtergehouden. Ook de rechtbank Gelderland kwam in dat jaar achter een schending van artikel 8:42 AWB, ook hier wordt informatie achter gehouden en ging de aanslag in de put. Het Gerechtshof Den Bosch deed het in een andere zaak nog even dunnetjes over, hierbij bleef de aanslag in stand maar wordt een proceskostenvergoeding van 10.000 euro toegekend. Het Gerechtshof Den Bosch ging in 2022 nog een stapje verder en vernietigde de gehele aanslag.

Een rechter kan dus zelf beslissen welke gevolgen er worden gehangen aan het fenomeen "achterhouden van informatie". Artikel 8:42 AWB is vrij duidelijk, de belastingdienst moet in een fiscale procedure alle op de zaak betrekking hebbende stukken aan de rechter (en eigenlijk ook belastingplichtige) voorleggen. Maar wat zijn op de zaak betrekking hebbende stukken (artikel) en moeten alle stukken worden verstrekt?

Op grond van 8:29 AWB kan de belastingdienst bepaalde informatie niet verstrekken omdat deze geheim moeten blijven. Als de belastingdienst onterecht informatie niet verstrekt kan de rechter hieraan gevolgen verbinden, aldus 8:31 AWB. De Hoge Raad heeft dit keurig en strak opgeschreven in een arrest uit 2018.

De gevolgen van het niet verstrekken van informatie kunnen dus van uiteenlopende aard zijn (toelichting overheid)