Inwonerschapsfictie na emigratie

Na uw emigratie hoeft u in Nederland - in principe - geen belasting meer te betalen. Een ondernemer / DGA krijgt veelal een conserserverende aanslag en over binnenlandsvermogen (zoals vastgoed) moet in Nederland nog belasting worden betaald. Nederland wil hier echter nog een schepje bovenop doen (traling tax). De regering moet opties uitwerken om belastingontwijking tegen te gaan, bijvoorbeeld een inwonerschapsfictie na emigratie, dit volgt uit een motie die in de tweede kamer is aangenomen op 8 oktober 2024. Uit een artikel in het FD d.d. 4 december 2024 (inlog) volgt dat belastingverdragen de heffing bij superrijken in het buitenland in de weg staat. Met Monaco is geen belastingverdrag dus bij dergelijke emigraties kan de heffing wel worden ingevoerd. Op dit moment kent Nederland meerdere heffingen bij of na een emigratie, zo heeft Nederland een exitheffing in box 1, box 2 en voor pensioenen en lijfrenten. In het wetsvoorstel box 3 is ook exitheffing opgenomen in de vorm van een conserverende aanslag op vermogen. Ook kent Nederland een exitheffing (en fictie periode van 10 jaar) voor de schenk- en erfbelasting.

Trailing tax in Nederland

Een trailing tax is een extra verlengde belastingplicht die aan een emigrant wordt opgelegd om hem of haar nog enkele jaren na vertrek als binnenlands belastingplichtige aan te merken. Duitsland, Finland, Spanje, Portugal en Frankrijk kennen al een dergelijke belasting. Als Nederland een trailing tax wil toepassen moet er een wijziging worden aangebracht in het inwonersbegrip maar ook in belastingverdragen (Nederland heeft er ruim 100 gesloten met diverse landen) (artikel FD 4 december 2024, met inlog). Dit is niet eenvoudig, Finland heeft het in een paar belastingverdragen opgenomen maar kan deze ook regelmatig niet afdwingen (overeenkomen) met andere landen. Het effect zal de komende jaren dus beperkt zijn en tevens lang gaan duren. Het zou sneller kunnen als landen gezamenlijk een dergelijke belasting invoeren, dit dus in OESO verband. Op dit moment is nog niet bekend hoeveel mensen er daadwerkelijk vanuit fiscaal oogpunt naar aantrekkelijke landen emigreren, dit zal de komende jaren worden onderzocht, zie kamerbrief d.d. 4 december 2024 en beslisnota op 21 november 2024.

Dubbele verhuizing via drielanden constructie werkt niet

Een kleine 60 rijke Nederlanders hebben op creatieve wijze gebruik gemaakt van een zogenaamde drielandenpunt constructie. De rijken emigreerden naar Luxemburg of Zwitserland en hun bedrijf (BV) verplaatsen de zetel naar Malta (of Luxemburg). De Belastingdienst ging hier voorliggen via een projectmatige aanpak (sinds 2015) en kwam met diverse aanslagen (110 miljoen aan dividendbelasting). In deze stevige aanpak kreeg de Belastingdienst in veel zaken gelijk. Via deze route was de Vennootschapsbelasting beperkt en de dividendbelasting vrijwel nihil. Als de advisering zorgvuldig is uitgevoerd en ook wordt opgevolgd kan er veel belasting worden bespaard. De praktijk is echter anders, veel rijken laten de uitvoering rommelig verlopen (na enkele jaren). De (trust) directie heeft feitelijk weinig te vertellen en van een "echte" emigratie is ook niet altijd sprake. Gelukkig worden er zelden boetes opgelegd.

Sinds 2015 is de constructie niet meer echt interessant (door wetswijziging). Tot dat moment werden conserverende aanslagen na 10 jaar kwijtgescholden, sindsdien vervalt deze termijn en blijft de conserverende aanslag - zonder termijn - gewoon bestaan. De huidige exitheffing wordt vlak voor emigratie opgelegd en bij een emigratie binnen de EU nog niet direct geïnd (artikel 25 lid 8 invorderingswet). Inning zal plaatsvinden bij een dividenduitkering, overlijden, vervreemding of het liquideren van de vennootschap. Nederland heeft zich met deze regeling permanent het heffingsrecht over het aanmerkelijk belang van de Nederlandse DGA toegeëigend, zelfs als deze op enig moment al vele jaren buiten Nederland woont.

Vorenstaande is de lezen in een artikel van het FD op 31 januari 2025 (inlog). Voorbeelden voor procedures zijn Gerechtshof Den Haag d.d. 24 juni 2020 EC:I:NL:GHDHA:2020:1044 (en later Hoge Raad d.d. 1 juli 2022 ECLI:NL:HR:2022:976), Gerechtshof 's Hertogenbosch d.d. 6 juni 2023 (ECLI:NL:GHSHE:2023:2393) en Gerechtshof Amsterdam d.d. 16 februari 2023 (ECLI:NL:GHAMS:2023:808).

Vermogende emigranten betalen na emigratie nog belasting in Nederland

Volgens de indieners (Dassen en Grinwis) van de motie zijn er in Nederland vermogende emigranten die vertrekken naar laagbelastende jurisdicties en zodoende minder belasting betalen, denk aan een emigratie naar Bulgarije, Dubai of Curaçao. Een maatregel die emigratie om belastingredenen tegen gaat is de inwonerschapsfictie voor inkomstenbelasting na emigratie, oftewel de exitheffing.

Exit heffing voor vermogende particulieren

Binnen Europa wordt al een tijd gesproken over het belasten van multinationale ondernemingen en personen (zeer vermogende particulieren) die emigreren om fiscale redenen. Internationale belastingstelsels zijn - op het gebied van - de inkomstenbelasting, vermogensbelasting en schenk- en erfbelasting niet goed op elkaar afgestemd en fiscaal kan belasting dan weglekken. Door gebruik te maken van de de verschillende nationale stelsels kunnen Internationale bedrijven (maar ook particulieren) op deze manier belastingheffing beperken of voorkomen. Dit wordt versterkt door bepaalde landen om aantrekkelijke regelingen te bedenken om vermogende mensen te lokken, bijvoorbeeld de lage heffingen in bulgarije, de beckham regeling in Spanje, de speciale regeling in Italie of de (oude) NHR regeling in Portugal. Maar ook Dubai en verdere exotische landen hebben fiscaal aantrekkelijke regels.

Nederland loopt - zoals altijd - redelijk voorop en heeft al meerdere malen op het internationale speelveld (zoals bij de G20) aangegeven dat hiervoor regelingen moeten worden bedacht. Op dit moment staat een mogelijke maatregel al op de agenda van de G20 en het OESO overleg. Feitelijk zou dit mondiaal moeten worden aangepakt en is de EU hiervoor te klein.

Trailing tax in Nederland

De laatste tijd wordt er veel gesproken over een extra fictie, de trailing tax. Een trailing tax is een extra verlengde belastingplicht die aan een emigrant wordt opgelegd om hem of haar nog enkele jaren na vertrek als binnenlands belastingplichtige aan te merken. Duitsland, Finland, Spanje, Portugal en Frankrijk kennen al een dergelijke belasting. Als Nederland een trailing tax wil toepassen moet er een wijziging worden aangebracht in het inwonersbegrip maar ook in belastingverdragen (Nederland heeft er ruim 100 gesloten met diverse landen) (artikel FD 4 december 2024, met inlog). Dit is niet eenvoudig, Finland heeft het in een paar belastingverdragen opgenomen maar kan deze ook regelmatig niet afdwingen (overeenkomen) met andere landen. Het effect zal de komende jaren dus beperkt zijn en tevens lang gaan duren. Het zou sneller kunnen als landen gezamenlijk een dergelijke belasting invoeren, dit dus in OESO verband. Op dit moment is nog niet bekend hoeveel mensen er daadwerkelijk vanuit fiscaal oogpunt naar aantrekkelijke landen emigreren, dit zal de komende jaren worden onderzocht, zie kamerbrief d.d. 4 december 2024 en beslisnota op 21 november 2024.

Dubbele verhuizing via drielanden constructie werkt niet

Noot fiscaal jurist inzake exit heffing

De minimumbelasting voor extreem vermogenden zal waarschijnlijk nog wel even duren, echter als het aan de Nederlandse overheid ligt moet het sneller en zal Nederland wel weer voorop lopen. Voor nu zal in beeld worden gebracht welke landen al over regelingen nadenken (zoals Duitsland en Finland) en welke landen eventueel dwars zullen liggen (de zuidelijke landen van Europa). Oxfam Novib geeft al jaren aan dat dit een probleem is.

In 2022 publiceerde het Centraal Planbureau (CPB) een rapport waaruit bleek dat de rijkste 10% van de Nederlanders, die 32% van het totale inkomen verdienen, de laagste effectieve belastingdruk ervaren.
Het Global Tax Evasion Report 2024, gepubliceerd op 22 oktober 2023, toont aan dat miljardairs wereldwijd een effectieve belastingdruk van slechts 0% - 0,5% van hun vermogen ervaren.
In maart 2024 kwam de (demissionair) staatssecretaris met de eerste berichtgeving en in oktober 2024 stond de eerste motie op de rol. Het voorstel is om een wereldwijde minimumvermogensbelasting voor miljardairs in te voeren.
In juni 2024 kwamen de ministers van de G20 (grootste economien van de wereld) op een uitje bijeen in Brazilie. Ook hier is gesproken over een belasting voor de extreem rijken (zie voorstel).

De Verenigde Staten en China hebben bij de G20 al aangegeven niks te zien in een dergelijke heffing. Ons inziens zou het wenselijk zijn dat men streeft naar Internationale samenwerking. Ethisch en maatschappelijk is een dergelijke belasting wel te begrijpen. Echter dit moet dan wel binnen Europa (of beter wereldwijd) gaan plaatsvinden. Landen concurreren met elkaar via belastingheffing. Dus als Nederland een straf heffing gaat invoeren en andere landen niet, zal het vermogen zich nog gewoon gaan verplaatsen. In Spanje (Beckham regeling en Mbappe regeling) Portugal en Italië (super rijken regeling) worden speciale regelingen bedacht op de superrijken te lokken. Nederland is dan omgekeerd bezig om te kijken of deze superrijken extra kunnen worden belast. Zolang er speciale regimes zijn in landen (op auto afstand) om rijke particulieren te lokken heeft een dergelijke regeling in Nederland geen zin. De regeling is complex en zal per saldo weinig opleveren. Feitelijk wordt er met een kanon op een rijke mug geschoten. Vanuit de vaak gevoerde symbool politiek is de maatregel wel te begrijpen en zullen dus weer vele uren in de 2e kamer hieraan worden besteed. Het zou veel beter werken om speciale regimes in Spanje, Italie en Zwitserland op te heffen dit voorkomt emigratie bewegingen. Hoe een dergelijke regeling binnen belastingverdragen wordt ingepast is een extra vraag die moet worden opgelost.