Keuzerecht bedrag ineens

De manier waarop mensen werken is de afgelopen 50 jaar sterk veranderd. Flexibiliteit lijkt de norm te zijn geworden. Dat zien we terug in arbeidsrelaties, maar ook op persoonlijk niveau. Een soort ‘one size fits all’ benadering voldoet voor de meeste mensen niet meer. De wetgever spant zich daarom steeds meer in om met maatregelen te komen die zorgen dat mensen flexibiliteit hebben. Deze flexibiliteit moet ertoe leiden dat mensen gezond de eindstreep van hun carrière halen. Eén van de maatregelen is het keuzerecht bedrag ineens.

Vanaf 2023 heeft u de mogelijkheid om onder voorwaarden een deel van uw opgebouwde pensioen ineens op te nemen. De Eerste Kamer heeft het wetsvoorstel Wet bedrag ineens, RVU en Verlofsparen aangenomen. In dit artikel gaan wij nader in op de Wet bedrag ineens. Meer informatie over de RVU (RVU 2021) en het verlofsparen (Verlofsparen 2021) vindt u in afzonderlijke artikelen.

Wij merken hier op dat het ‘bedrag ineens’ nog steeds onderwerp van discussie is. Die discussie richt zich bijvoorbeeld op de vraag welke informatieverplichtingen pensioenverzekeraars krijgen en hoe kan worden gewaarborgd dat mensen beslissingen maken aan de hand van alle relevante en belangrijke informatie. Wij richten ons in dit artikel op de beoogde werking van de regeling.

Doelstelling bedrag ineens

De keuzemogelijkheid om een bedrag ineens uitgekeerd te krijgen is bedoeld om deelnemers bij de start van de pensioenuitkeringsfase meer flexibiliteit te geven. Hiermee kan een pensioen beter worden afgestemd op de persoonlijke leefsituatie en bestedingsbehoefte. U kunt bijvoorbeeld denken aan de situatie waarin een deelnemer zijn hypotheek nog niet volledig heeft afgelost. Met een bedrag ineens kan hij zijn pensioenvermogen aanwenden om gedurende de periode dat hij nog aflost iets meer inkomen beschikbaar te hebben.

Hoe werkt het bedrag ineens?

Op het moment dat zich de keuze voordoet, dan heeft de deelnemer pensioen opgebouwd. Dat heeft geleid tot een bepaald pensioenvermogen. Het kiezen voor een uitkering van een deel van het bedrag ineens is in feite een afkoop. De wet kent echter strikte regels over afkoop en afkoop buiten deze regels om kan tot forse belastingheffing leiden. Anders gezegd: afkoop is niet vaak aantrekkelijk.

De nieuwe mogelijkheid om een bedrag ineens op te nemen wordt in de wet geregeld, maar alleen voor ouderdomspensioenen. De mogelijkheid wordt opgenomen om 10% van de waarde van de pensioenaanspraak op de pensioeningangsdatum ineens op te nemen. Aangezien het een recht wordt, ligt de keuze volledig bij degene van wie het pensioen is. Pensioenverzekeraars mogen dus niet besluiten niet mee te werken. Aangezien het uw vermogen is, bent u volledig vrij om te bepalen waar u het bedrag ineens aan besteedt.

Voorwaarden bij het bedrag ineens

Aan het keuzerecht zullen voorwaarden worden verbonden. Hiermee wordt met name beoogd de genieter van het geld te beschermen. Er moet immers voldoende vermogen intact blijven om ook later pensioenuitkeringen te krijgen. Daarnaast moet de last voor pensioenverzekeraars dragelijk zijn. In het huidige voorstel zijn vijf voorwaarden opgenomen:

• Maximumpercentage;
• Datum van afkoop;
• Stapelingsverbod;
• Afkoopgrens;
• Toestemming partner.

Hierna beschrijven wij de voorwaarden nader.

Maximumpercentage

De afkoop mag maximaal 10% bedragen van de aanspraak op ouderdomspensioen. Indien u meerdere ouderdomspensioenaanspraken heeft, wordt de 10% bepaald per pensioenuitvoerder. De 10%-norm is onder meer gebaseerd op een SER-voorstel en een berekening over de mogelijke latere inkomensachteruitgang. Afkoop van een lager percentage is uiteraard ook toegestaan.

Datum van afkoop

De afkoop moet plaatsvinden op de ingangsdatum van het ouderdomspensioen. U hebt dus maar één moment om van de regeling gebruik te maken. Deze regel is onder meer opgenomen om te voorkomen dat om redenen zoals een gezondheidsachteruitgang nog snel tot afkoop wordt overgegaan. Dit zou de druk op pensioenverzekeraars onredelijk kunnen verhogen.

Stapelingsverbod

De wet kent de mogelijkheid om een variërende pensioenuitkering mogelijk te maken. Dat wordt een hoog-laagpensioen genoemd. Daarmee wordt bereikt dat een pensioenuitkering in de eerste jaren hoger is dan in latere jaren. Daarbij is sprake van een normbedrag. De uiteindelijk laagste uitkering moet ten minste 75% van de hoogste uitkering bedragen. Uiterlijk op de pensioeningangsdatum moet het hoog-laagpensioen zijn geregeld.

Als voorwaarde voor het bedrag ineens zal worden gesteld dat de afkoop niet mag worden ‘gestapeld’ met een hoog-laagpensioen. Tussen beide varianten zal dus altijd gekozen moeten worden. Let op! Een AOW-overbrugging wordt ook aangemerkt als een hoog-laagpensioen.

Afkoopgrens

Ter bescherming van het latere inkomen van de deelnemer wordt een afkoopgrens opgenomen. Na de afkoop moet de levenslange uitkering in ieder geval boven de afkoopgrens klein pensioen blijven. Deze grens is eveneens in de wet opgenomen.

Toestemming partner

Alleen met toestemming van de partner kan worden gekozen voor een bedrag ineens. De partner is degene die als begunstigde is aangemerkt voor het partnerpensioen. Toestemming is alleen nodig indien de afkoop leidt tot een verlaging van het partnerpensioen.

Deeltijdpensioen

Er zijn deelnemers die eerst met deeltijdpensioen gaan en later met volledig pensioen. Deze personen mogen steeds als zij met (gedeeltelijk) pensioen gaan voor dat deel van het pensioenvermogen een beslissing nemen. Daarbij geldt dat steeds maximaal 10% van dat deel mag worden afgekocht als bedrag ineens. Aan alle andere voorwaarden die hiervoor zijn behandeld moet uiteraard ook worden voldaan.

Bedrag ineens en fiscus, belastingvrij?

Zonder nadere regelgeving zou de afkoop – net als andere niet-geoorloofde afkopen – fors worden belast. De afkoop via een bedrag ineens zoals wij die in dit artikel behandelen, wordt in de wet opgenomen als een toegestane vorm van afkoop. Het gevolg is dat enkel het afgekochte bedrag in de belastingheffing wordt betrokken. Zaken als revisierente blijven dan achterwege. Dat maakt de afkoop aantrekkelijker. Let dus goed op; het betreft weliswaar een fiscale regeling, maar geen regeling die leidt tot geheel belastingvrije afkoop.

Informatieverstrekking

Pensioenverzekeraars hebben een zorgplicht. Daarom bestaat er nog veel discussie over de reikwijdte van de informatieverplichting. Daar komt nog bij dat u voor het ingaan van het ouderdomspensioen een keuze moet hebben gemaakt. U zult dus op de mogelijkheden én risico’s gewezen moeten worden. De verwachting is dat de pensioenverzekeraar u over alle mogelijkheden zal informeren en ruimte zal bieden om nadere informatie op te vragen.

Inwerkingtreding

De datum waarop het keuzerecht bedrag ineens in werking treedt is opgeschoven naar 1 januari 2023. Dit is besloten om pensioenuitvoerders meer tijd te geven om zich voor te bereiden. Door de introductie van het keuzerecht bedrag ineens moeten namelijk onder meer de administratiesystemen aangepast worden en informatiedocumenten worden ontwikkeld.

Advisering en keuzerecht bedrag ineens

Het opnemen van een bedrag ineens kan gevolgen hebben voor de belastingaangifte en voor de eventuele toeslagen die u ontvangt. Wat de gevolgen zijn hangt onder meer af van de hoogte van het opgenomen bedrag en uw verdere inkomens- en vermogenspositie.

Wilt u meer weten over het keuzerecht of over de mogelijke gevolgen in uw situatie? Neem dan gerust vrijblijvend contact op met één van onderstaande auteurs.

) en het verlofsparen (Verlofsparen 2021) vindt u in afzonderlijke artikelen.