Forfaitair of werkelijk rendement in box 3 aangeven?

Box 3 is al enige tijd onderwerp van discussie. In juni 2024 heeft de Hoge Raad geoordeeld dat belastingplichtigen met een lager werkelijk rendement dan het veronderstelde fictieve rendement op hun box 3-vermogen, de gelegenheid moeten krijgen dit aan te tonen. Belastingplichtigen hebben in dat kader de mogelijkheid om te kiezen of zij in box 3 over hun werkelijk behaald rendement worden belast of over het fictieve rendement. Omdat ook niet gerealiseerde rendementen meetellen is afrekenen over het werkelijke rendement niet altijd voordelig (artikel). De Raad van State heeft op 12 februari 2025 aangegeven dat het aanvullende rechtsherstel dat moet worden geboden vanaf 2017 (Hoge Raad 6 juni 2024) voor belastingplichtigen en zeker de belastingdienst een vrijwel onmogelijke opgave is. Belastingplichtigen krijgen de mogelijkheid om aannemelijk te maken dat het werkelijke rendement lager is dan het forfaitaire rendement. Als dit werkelijke rendement lager zou zijn moet dit toegepast. Deze tijdelijke regeling zal echter veel rekenwerk en tijd gaan kosten, in dit artikel een toelichting.

Niet altijd voordeliger uit met werkelijk rendement in box 3

De Hoge Raad heeft geoordeeld dat het werkelijk rendement van het gehele box 3-vermogen, inclusief banktegoeden en spaargeld, relevant is. Het gaat hier om zowel het directe rendement, zoals rente, huur en dividend, als het indirecte rendement, zoals (on)gerealiseerde waardestijgingen en waardedalingen van het vermogen en ontwikkeling van de WOZ-waarde van woningen. Dat ook ongerealiseerde waardeveranderingen meegenomen moeten worden, blijkt uit recente uitspraken van de Hoge Raad van 20 december 2024.

Voor de berekening van het werkelijk rendement heeft de Hoge Raad daarnaast nog het volgende aangegeven:

• Kosten (waaronder tevens onderhoudskosten) zijn niet aftrekbaar;
• Betaalde rente is wel aftrekbaar;
• Verliesverrekening is niet mogelijk;
• Er is geen heffingsvrij vermogen.

Voor een nadere toelichting op de uitspraken van de Hoge Raad van 20 december 2024, verwijs ik u graag door naar een artikel op onze website: Hoge Raad werkelijk rendement in box 3.

Keuze tussen werkelijk rendement en fictief rendement

Belastingplichtigen die (mogelijk) in aanmerking komen voor het doorgeven van het werkelijk rendement, hebben vanuit de Belastingdienst een brief ontvangen met daarin meer informatie. Naar verwachting zal vanaf de zomer 2025 een formulier Opgaaf werkelijk rendement (OWR) beschikbaar zijn, waarmee het werkelijk rendement kan worden doorgegeven. De bewijslast hiervoor rust op de belastingplichtige.

Om de vraag te kunnen beantwoorden of belastingheffing over het werkelijke rendement voordeliger is dan over het berekende fictieve rendement, is echter wel wat rekenwerk vereist.Voor belastingplichtigen met een bescheiden vermogen zal afrekenen over het werkelijk rendement naar verwachting niet snel voordeliger zijn dan afrekenen over het fictieve rendement, omdat bij het werkelijk rendement geen rekening mag worden gehouden met een heffingsvrij vermogen.

Voor vastgoedeigenaren en -beleggers is het tevens de vraag of belastingheffing over het werkelijk rendement wel voordeliger uitpakt in vergelijking tot de belasting zoals deze nu is berekend, mede aangezien ook rekening moet worden gehouden met ongerealiseerde waardestijgingen. Zij zullen over de voorgaande jaren dan ook niet altijd kiezen voor belastingheffing over het werkelijk behaalde rendement. Aan de hand van een fictieve casus wensen wij dit nader te verduidelijken.

Belastingplichtige heeft in box 3 zowel aandelen als vastgoed. De waardeontwikkeling van het box 3-vermogen over een periode van drie jaar (2022-2023-2024) ziet er als volgt uit:

De belastingplichtige in het bovenstaande voorbeeld zal in geen enkel jaar kiezen voor belastingheffing over het werkelijk behaalde rendement. Dit zou namelijk een enorme belastingdruk opleveren, welke aanzienlijk hoger is dan wanneer belasting wordt geheven over het fictieve rendement.

Huidige box 3-stelsel

in 2025 hebben belastingplichtigen de keuze tussen belastingheffing over het werkelijk behaalde rendement of belastingheffing over het fictieve rendement. Het tarief van box 3 is per 2025 gelijk gebleven op 36%. Het heffingsvrije vermogen is per 1 januari 2025 verhoogd van € 57.000 naar € 57.684 (€ 115.368 voor fiscaal partners). De voorlopige fictieve rendementspercentages zijn als volgt:

• Banktegoeden 1,44%
• Overige bezittingen 5,88% (staat reeds vast)
• Schulden 2,62%

Nieuw box 3-stelsel

Op dit moment wordt gewerkt aan een nieuw box 3-stelsel, uitgaande van het werkelijk behaalde rendement. Het nieuwe stelsel zal vanuit meerdere kanten leiden tot ingrijpende gevolgen voor belastingplichtigen met box 3-vermogen. Anders dan nu, kunnen belastingplichtigen vanaf de invoering van het nieuwe stelsel niet meer kiezen voor belastingheffing over fictief rendement wanneer dit voordeliger uitpakt. Dit kan voor veel belastingplichtigen leiden tot een behoorlijke verzwaring van de belastingdruk.

In de praktijk wordt vaak gehoord dat belastingplichtigen het geen probleem vinden om belasting te betalen, zolang dit maar wordt berekend over rendement dat daadwerkelijk behaald is. Dit zal ook het uitgangspunt worden van het nieuwe box 3-stelsel. In de jaren waarin hoge rendementen worden behaald, kan dit echter leiden tot nadelige gevolgen ten opzichte van het huidige box 3-stelsel.

Het nieuwe stelsel zal daarnaast complexer worden dan het huidige stelsel vanwege de verplichting om een ingewikkelde vermogensvergelijking te maken en de administratieplicht voor een aanzienlijke groep belastingplichtigen. Vanwege de zwaarwegende bezwaren heeft de Raad van State het kabinet geadviseerd om de vormgeving van het nieuwe box 3-stelsel opnieuw te bezien en wijst daarbij op enkele alternatieve denkrichtingen voor de vormgeving. Onlangs is bekend gemaakt dat het kabinet blijft bij het wetsvoorstel voor een nieuw box 3-stelsel, ondanks de kritiek van de Raad van State.

Tijdspad box 3

De invoering van het nieuwe box 3-stelsel stond gepland voor 2027. De staatssecretaris heeft echter bekendgemaakt dat invoering van het nieuwe box 3-stelsel per 1 januari 2027 niet mogelijk is. Het doel is nu om per 2028 een nieuw stelsel in te voeren. Dit betekent dat tot en met 2027 gebruik kan worden gemaakt van de tegenbewijsregeling wanneer het werkelijke rendement lager is dan het fictieve rendement.

Noot fiscaal jurist inzake box 3 heffing

Hoewel de uitspraak van de Hoge Raad belastingplichtigen de mogelijkheid biedt om voor voorgaande jaren te kiezen tussen werkelijk en fictief rendement, brengt het nieuwe box 3-stelsel niet per definitie financiële voordelen met zich mee. Voor een grotere groep belastingplichtigen kan de invoering van het nieuwe stelsel juist resulteren in een hogere belastingdruk, gezien de ontwikkelingen op effectenbeurzen en de waardestijging van vastgoed.

Ondanks dat de vormgeving van het nieuwe box 3-stelsel naar verwachting nog enige tijd op zich laat wachten, is het verstandig om tijdig uw financiële situatie in kaart te brengen en de mogelijke impact te analyseren. Tevens is het aan te raden om de benodigde documentatie te verzamelen waaruit het werkelijke rendement blijkt, wanneer u van mening bent dat dit rendement lager is dan het berekende fictieve rendement. Dit stelt u in staat om voorbereid te zijn op de veranderingen zodra deze worden doorgevoerd. Wij helpen u – voor zover op dit moment mogelijk is – graag bij het optimaliseren van uw vermogensstructuur en het in beeld brengen van uw werkelijke rendement. Neem hiervoor gerust contact met ons op!