Minimumbelasting voor extreem vermogenden

Op 28 maart 2024 heeft de demissionair staatssecretaris van Financiën de kabinetsreactie op het Global Tax Evasion Report 2024 aan de Tweede Kamer gestuurd. Een belangrijke bevinding uit het rapport is dat miljardairs wereldwijd profiteren van een lage effectieve belastingdruk. Het voorstel om een wereldwijde minimumvermogensbelasting voor miljardairs in te voeren, wordt gezien als een potentiële maatregel om de belastinginkomsten te verhogen en de belastingheffing evenwichtiger te maken.

In een kamerbrief d.d. 4 december 2024 wordt ingegaan op een extra belastingheffing voor extreem rijken die emigreren. In navolging hierop heeft de staatssecretaris op 18 februari 2025 een nadere kamerbrief gestuurd inzake de verhuizing van miljonairs naar belastingparadijzen. Een dergelijke heffing kan lastig worden toegepast als mensen emigreren naar landen waar Nederland een belastingverdrag mee heeft gesloten. Landen waar Nederland geen belastingverdrag mee heeft gesloten kunnen wel onder deze nieuwe regeling vallen (en ook de Verenigde Arabische emiraten omdat Nederlands onder dit verdrag niet als inwoner worden gezien).

Ontwikkelingen in Nederland

De discussie over de belastingdruk van de allerrijksten is niet nieuw in Nederland. In 2022 publiceerde het Centraal Planbureau (CPB) een rapport waaruit bleek dat de rijkste 10% van de Nederlanders, die 32% van het totale inkomen verdienen, de laagste effectieve belastingdruk ervaren. Dit komt doordat de belastingdruk op kapitaalvermogen en bedrijfswinsten lager is dan op inkomen uit arbeid.

Internationale context

Het Global Tax Evasion Report 2024, gepubliceerd op 22 oktober 2023, toont aan dat miljardairs wereldwijd een effectieve belastingdruk van slechts 0%-0,5% van hun vermogen ervaren. Dit komt voornamelijk door de mogelijkheden om via holdingstructuren de belastingheffing over inkomen uit vermogen te beperken of te voorkomen.

Oplossingsrichtingen

Het rapport bevat drie aanbevelingen:

1. Internationale onderhandelingen: opzetten van internationale onderhandelingen over een wereldwijde minimumvermogensbelasting.
2. Minimum effectief belastingtarief: bepalen van een minimum effectief belastingtarief dat wordt uitgedrukt in een percentage van het vermogen.
3. Harmonisatie van waarderingsregels: het harmoniseren van regels omtrent het waarderen van een belang in een niet-beursgenoteerd bedrijf.

Politieke reacties en voorstellen

De discussie over de belastingheffing van miljardairs heeft geleid tot moties in de Tweede Kamer. SP en GroenLinks-PVDA hebben moties ingediend die de regering oproepen om zich in internationaal verband in te zetten voor een wereldwijde miljardairsbelasting. Beide moties zijn aangenomen met breed politiek draagvlak.

Trailing tax in Nederland

De laatste tijd wordt er veel gesproken over een extra fictie, de trailing tax. Een trailing tax is een extra verlengde belastingplicht die aan een emigrant wordt opgelegd om hem of haar nog enkele jaren na vertrek als binnenlands belastingplichtige aan te merken. Duitsland, Finland, Spanje, Portugal en Frankrijk kennen al een dergelijke belasting. Als Nederland een trailing tax wil toepassen moet er een wijziging worden aangebracht in het inwonersbegrip maar ook in belastingverdragen (Nederland heeft er ruim 100 gesloten met diverse landen) (artikel FD 4 december 2024, met inlog). Dit is niet eenvoudig, Finland heeft het in een paar belastingverdragen opgenomen maar kan deze ook regelmatig niet afdwingen (overeenkomen) met andere landen. Het effect zal de komende jaren dus beperkt zijn en tevens lang gaan duren. Het zou sneller kunnen als landen gezamenlijk een dergelijke belasting invoeren, dit dus in OESO verband. Op dit moment is nog niet bekend hoeveel mensen er daadwerkelijk vanuit fiscaal oogpunt naar aantrekkelijke landen emigreren, dit zal de komende jaren worden onderzocht, zie kamerbrief d.d. 4 december 2024 en beslisnota op 21 november 2024.

Dubbele verhuizing via drielanden constructie werkt niet

Een kleine 60 rijke Nederlanders hebben op creatieve wijze gebruik gemaakt van een zogenaamde drielandenpunt constructie. De rijken emigreerden naar Luxemburg of Zwitserland en hun bedrijf (BV) verplaatsen de zetel naar Malta (of Luxemburg). De Belastingdienst ging hier voorliggen via een projectmatige aanpak (sinds 2015) en kwam met diverse aanslagen (110 miljoen aan dividendbelasting). In deze stevige aanpak kreeg de Belastingdienst in veel zaken gelijk. Via deze route was de Vennootschapsbelasting beperkt en de dividendbelasting vrijwel nihil. Als de advisering zorgvuldig is uitgevoerd en ook wordt opgevolgd kan er veel belasting worden bespaard. De praktijk is echter anders, veel rijken laten de uitvoering rommelig verlopen (na enkele jaren). De (trust) directie heeft feitelijk weinig te vertellen en van een "echte" emigratie is ook niet altijd sprake. Gelukkig worden er zelden boetes opgelegd.

Sinds 2015 is de constructie niet meer echt interessant (door wetswijziging). Tot dat moment werden conserverende aanslagen na 10 jaar kwijtgescholden, sindsdien vervalt deze termijn en blijft de conserverende aanslag - zonder termijn - gewoon bestaan. De huidige exitheffing wordt vlak voor emigratie opgelegd en bij een emigratie binnen de EU nog niet direct geïnd (artikel 25 lid 8 invorderingswet). Inning zal plaatsvinden bij een dividenduitkering, overlijden, vervreemding of het liquideren van de vennootschap.  Nederland heeft zich met deze regeling permanent het heffingsrecht over het aanmerkelijk belang van de Nederlandse DGA toegeëigend, zelfs als deze op enig moment al vele jaren buiten Nederland woont.

Vorenstaande is de lezen in een artikel van het FD op 31 januari 2025 (inlog). Voorbeelden voor procedures zijn Gerechtshof Den Haag d.d. 24 juni 2020 EC:I:NL:GHDHA:2020:1044 (en later Hoge Raad d.d. 1 juli 2022 ECLI:NL:HR:2022:976), Gerechtshof 's Hertogenbosch d.d. 6 juni 2023 (ECLI:NL:GHSHE:2023:2393) en Gerechtshof Amsterdam d.d. 16 februari 2023 (ECLI:NL:GHAMS:2023:808).

Conclusie

De invoering van een wereldwijde minimumvermogensbelasting voor miljardairs wordt gezien als een grote stap om belastingontwijking tegen te gaan en de belastingheffing eerlijker te maken. Hoewel de implementatie complex is en internationale samenwerking vereist, lijkt de politieke wil om deze kwestie aan te pakken zowel nationaal als internationaal te groeien.

Noot fiscaal jurist inzake belasting voor de rijken

Jaren geleden kwam Oxfam Novib met een notitie over een belasting voor super rijken. Vanuit de Tweede Kamer is dit onderwerp steeds vaker onderwerp van discussie. Het is daarom ook waarschijnlijk dat hierin de komende jaren een verandering plaats gaat vinden. De laatste jaren zijn al diverse regelingen ingevoerd om belastingontwijking en -ontduiking tegen te gaan. Voor ideeën hieromtrent is brede steun, zoals het invoeren van een exitbelasting, heffing extreem rijken en een minimumbelasting op vermogen, zie hiertoe ook dit artikel in het AD op 12 augustus 2024. In juni 2024 kwamen de ministers van de G20 (grootste economien van de wereld) op een uitje bijeen in Brazilie. Ook hier is gesproken over een belasting voor de extreem rijken (zie voorstel), met een opbrengst van 200 miljard ook een aantrekkelijke route. De insteek is dat er in november 2024 een concreet voorstel wordt behandeld. De VS en China hebben al aangegeven hier niks in te zien.

Ons inziens zou het wenselijk zijn dat men streeft naar internationale samenwerking. Hoogstwaarschijnlijk is er nog een lange weg te gaan.

Ethisch en maatschappelijk is een dergelijke belasting wel te begrijpen. Echter dit moet dan wel binnen Europa (of beter wereldwijd) gaan plaatsvinden. Landen concurreren met elkaar via belastingheffing. Dus als Nederland een straf heffing gaat invoeren en andere landen niet zal het vermogen zich nog gewoon gaan verplaatsen. In Spanje (Beckham regeling en Mbappe regeling) Portugal en Italië (super rijken regeling) worden speciale regelingen bedacht op de superrijken te lokken, Nederland is dan omgekeerd bezig om te kijken of deze superrijken extra kunnen worden belast. Zolang er speciale regimes zijn in landen (op rij afstand) om rijke particulieren te lokken heeft een dergelijke regeling in Nederland geen zin.

De regeling is complex en zal per saldo weinig opleveren. Feitelijk wordt er met een kanon op een rijke mug geschoten. Vanuit de vaak gevoerde symbool politiek is de maatregel wel te begrijpen en zullen dus weer vele uren in de 2e kamer hieraan (nutteloos) worden besteed. Het zou veel beter werken om speciale regimes in Spanje, Italie en Zwitserland op te heffen, dit voorkomt emigratie bewegingen.