Immateriele Schadevergoeding bij fiscale procedures

Belastingprocedures zijn nooit leuk (behalve voor vakidioten). Zeker als het lang duurt gaat dat knagen en levert spanning en frustratie op. Sinds jaar en dag erkent de Hoge Raad (in aansluiting op Europese jurisprudentie) dat bij overschrijding van de redelijke termijn spanning en frustratie op kan treden. Stel u krijgt een aanslag van € 500.000 en u spreekt met uw adviseur af dat hij of zij de vergoeding inzake immateriele schadevergoeding zou ontvangen. Zou u dan stress hebben over de uitslag van de procedure? Ik denk het wel !!

In deze blog beschrijven wij de procedure bij het Gerechtshof Den Haag d.d. 13 juli 2023 waarbij de Hoge Raad haar arrest heeft gewezen op 31 mei 2024. De Hoge Raad is van mening dat X BV spanning en frustratie moet hebben ervaren door het lange duur van de procedure. Het simpele feit dat X BV bij voorbaat de beslissing heeft genomen over de besteding van de vergoeding staat hier los van. Ook bij No Cure no Pay situaties kan er recht bestaan op een vergoeding van immateriele schade (aldus Hoge Raad .d. 2 juni 2017)

De procedure over immateriele schadevergoeding in het kort

Belanghebbende kreeg een naheffingsaanslag BPM
De Rechtbank kende € 500 aan immateriele schadevergoeding toe wegens termijnoverschrijding
Het Gerechtshof zag een langere termijnoverschrijding maar liet het bedrag gelijk
Belanghebbende klaagt erover dat aan hem geen (of een beperkte) vergoeding voor spanning en frustratie wordt toegekend
In belastingzaken wordt hiervoor een vergoeding verstrekt (tenzij bijzondere omstandigheden). Volgens het Hof was sprake van een bijzondere omstandigheid omdat de vergoeding (op grond van een overeenkomst tussen gemachtigde en belanghebbende) aan de gemachtige moest worden betaald.
De Hoge Raad is het hier niet mee eens. De vergoeding wordt vastgesteld op € 1.000, daarnaast moet griffierecht worden vergoed en krijgt belanghebbende een vergoeding voor de beroepsmatige rechtsbijstand.

Spanning en frustratie blijkt een fiscaal juridische diagnose

Sinds de jaren dertig wordt het begrip “stress” ook gebruikt in de psychologie en de geneeskunde. Met stress wordt dan de spanning bedoeld die optreedt bij een verstoring van het evenwicht tussen de draaglast en de draagkracht van een persoon. Frustratie ontstaat wanneer iemand niet in staat is om een doel te bereiken of een probleem op te lossen. Dit kan leiden tot gevoelens van woede en irritatie, wat op zijn beurt kan leiden tot agressief gedrag.

Tja, daar kunnen fiscaal juristen nog een puntje aanzuigen. Dat lossen we pragmatisch op door als grond voor vergoeding van immateriële schade de spanning en frustratie te veronderstellen (zie Hoge Raad 10 juni 2011). Een soort van juridische diagnose derhalve. ‘Gij zult spanning en frustratie ervaren’.

Dus als het te lang duurt heeft u recht op een schadevergoeding. Dat is nadien verder uitgewerkt en komt neer op een vergoeding van € 500 voor elk halfjaar dat het te lang (langer dan 2 jaar) duurt.

Wanneer immateriele schadevergoeding in fiscale procedure

Zowel onze Minister van Justitie en Veiligheid als onze Staatssecretaris van Financiën vonden dat automatisme wat al te gortig in een eenvoudige BPM-zaak, waarin de belastingplichtige zijn immateriële schadevergoeding op voorhand afstond aan zijn gemachtigde. Hoezo spanning en frustratie en waarom zouden we betalen als het geld toch niet bij het ‘slachtoffer’ belandt?

De Hoge Raad is er als hoofdarts snel klaar mee:

“Dat (…) bij voorbaat een beslissing heeft genomen over de besteding van de vergoeding (…) brengt niet mee dat die spanning en frustratie hem bespaard zullen blijven, en hij dus niet zulke immateriële schade zal lijden.” en
“dat aan toekenning van een vergoeding van immateriële schade (…) niet in de weg staat dat de (…) schade aan de rechtsbijstandverlener wordt uitbetaald. (…) Een (…) prijsgeven volgt niet t (…) bij voorbaat (…) immateriële schade, door middel van verrekening ‘met gesloten beurzen’, in mindering wordt gebracht op de vergoeding die de gemachtigde aan hem in rekening zal brengen.”

Noot fiscaal jurist over fiscale procedures

Het feit dat vooraf vaststaat dat er in wezen geen geldelijke genoegdoening zal zijn omdat de ‘opbrengst’ naar de adviseur gaat, betekent niet dat de schadevergoeding niet geclaimd kan worden.

O ja, ook uw BV, vof, stichting, vereniging of wat ook kan (juridisch) spanning en frustratie voelen (Hoge Raad d.d 19 februari 2016).

Gelukkig zijn wij geen psycholoog, arts of anderszins deskundig om de diagnose spanning en frustratie vast te stellen. Wat ons als specialisten wel frustreert (dit is geen diagnose) is dat er kantoortjes zijn die procedures aangaan waarbij niet de klant voorop staat maar het verdienmodel dat erop is gericht zoveel mogelijk proceskosten en immateriële schadevergoedingen binnen te slepen. Met dat oogmerk worden procedures gefrustreerd en onnodig lang gerekt.

Dat leidt ertoe dat de fiscale rechtspraak meer en meer verstopt raakt en tot (te) lange doorlooptijden leidt. Daardoor hebben echte zaken (ja, dat is arbitrair) wel spanning en frustratie, die alleen maar verder oploopt.

Er was altijd een een ondergrens van € 15 (Hoge Raad 24 februari 2017). Dit is sinds 14 juni 2024 anders. Er geldt een ondergrens van € 1.000 (zie Hoge Raad 14 juni 2024, ECLI:NL:HR:2024:853). Als het minder dan een jaar te lang heeft geduurd en het belang blijft onder die € 1.000, krijg je geen schadevergoeding. In zo’n geval mag zonder meer worden verondersteld dat de lange duur van de procedure niet of nauwelijks tot spanning en frustratie bij de belanghebbende heeft geleid. Als het langer dan een jaar te lang duurt en het bedrag blijft onder de € 1.000, handelt de rechter naar bevind van zaken. De grens van € 1.000 wordt bepaald op de hoogte van het bestreden deel van de aanslag (met rente). Krijg je een aanslag van € 5.000 en je meent dat het € 3.000 moet zijn, is het belang € 2.0000. Meen je dat de aanslag € 4.500 moet zijn, kom je niet aan de € 1.000. Belachelijke standpunten worden niet meegenomen. Als het belang niet direct duidelijk is (bijvoorbeeld bij de WOZ), moet je als belastingplichtige wel aannemelijk maken dat je de € 1.000 haalt.

Als het van belang is voor meer jaren, mag dat belang voor die jaren ook worden meegeteld. Allerlei nevenzaken worden niet meegewogen (vb. proceskosten, griffierechten, wettelijke rente, (im)materiële schade en dwangsommen). Daaronder heb je geen spanning en frustratie. Die grens kan wel wat hoger (zet er maar en 1 voor of achter). De adviseur van de Hoge Raad heeft daarvoor een uitgebreid pleidooi gehouden (AG 17 november 2023). De uitspraak daarop door de Hoge Raad is aanstaande. Hopelijk pakken ze de handschoen op (en anders moet de wetgever er eens over gaan nadenken).

Een vergoeding voor immateriele schade bedraagt normaal gesproken € 500 per half jaar.