Menselijke maat bij de Belastingdienst

Een ondernemer (73 jaar) had Omzetbelasting (BTW) moeten afdragen over zijn diensten aan een ANBI. Het gaat om een bedrag van ruim € 55.000. De aanslag is terecht, maar de rechter komt met een opmerkelijke aanbeveling. Hoewel de aanslag juist is, adviseert de rechter de Belastingdienst (met klem) de aanslag niet op te leggen.

De menselijke maat bij de rechtbank

Henk is 73 jaar jong en verricht via een eenmanszaak ICT-diensten die belast zijn met btw. In 2014 en 2015 ontwikkelde Henk voor een ANBI-instelling (goede doelen-stichting) een softwarepakket. De werkzaamheden worden uitgevoerd door studenten met een vluchtelingenachtergrond. De studenten ontvingen een normaal salaris en de uren worden bij de ANBI in rekening gebracht (tarief € 30). Op de facturen wordt - ten onrechtte - geen BTW in rekening gebracht. Er volgt een naheffingsaanslag, zonder boete, met belastingrente van ruim € 55.000. De Rechtbank Noord Nederland beslist als volgt:

• Naheffingsaanslag is terecht, diensten zijn niet vrijgesteld van btw.
• Inspecteur hoeft bij een naheffingsaanslag btw niet over nieuw feit te beschikken.
• Beroep op vertrouwensbeginsel faalt.
• Beroep van Henk is ongegrond.

De rechtbank komt echter ook nog tot een opmerkelijke conclusie:

• Henk helpt mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt naar een vaste baan.
• Henk voldoet aan alle fiscale verplichtingen t.a.v. het loon (nagelaten btw in rekening te brengen).
• Henk kan de BTW niet alsnog in rekening brengen bij de ANBI-instelling (stichting).
• Henk kan de € 55.000 niet betalen (gezien zijn inkomens- en vermogenpositie).
• Henk heeft veel stress door deze situatie en een klein pensioentje.

De menselijke maat bij de Belastingdienst ontbreekt

De rechtbank geeft de inspecteur, mede in het kader van de huidige maatschappelijke discussie over de "menselijke maat", met klem in overweging om na te gaan of eventueel alsnog in de heffings- dan wel in de invorderingssfeer een tegemoetkoming kon worden getroffen, die in de situatie van Henk passend zou zijn (rechtsoverweging 19).

Conclusie fiscaal jurist over de menselijke maat bij de Belastingdienst

Allereerst was het voor Henk verstandig geweest om voordien te overleggen met een fiscaal jurist. Via de kosten voor gemene rekening (artikel 11 lid 1 letter f Wet op de Omzetbelasting 1968) was het probleem niet ontstaan.

Cultuur Belastingdienst en menselijke maat

De Belastingdienst is belangrijk voor Nederland, maar de Belastingdienst moet nadrukkelijk ook de menselijke maat nastreven en haar eigen interne organisatie op orde brengen. In 2019 en 2020 heeft een cultuuronderzoek binnen de Belastingdienst plaatsgevonden. Medewerkers hebben behoefte aan een duidelijk beleid omtrent de menselijke maat en voelen zich niet "veilig" op hun werkplek. Men durft dus niet alles te zeggen wat men vindt of voelt. Een angstcultuur noemen we dit in normaal Nederlands.

Er wordt veel geschreven over de menselijke maat bij de Belastingdienst. Dit kwam duidelijk naar voren bij de toeslagenaffaire. De Belastingdienst begint binnenkort een eigen onderzoek: "hoe ziet Nederland de Belastingdienst?". Dit onderdeel, "de menselijke maat", zal hierin zeker naar voren komen, mede omdat de Belastingdienst er slecht "op staat" en dit ook de belastingmoraal zal beïnvloeden.

Rechtspraak en kabinet over de menselijke maat

De rechter geeft nu voor het eerst advies aan de Belastingdienst. Ook in het jaarplan 2021 van de Raad voor de Rechtspraak wordt geadviseerd de menselijk maat in ogenschouw te nemen. Nu hopen dat de regering dit ook eens serieus oppakt en de medewerkers van de Belastingdienst de mogelijkheid geeft hiermee rekening te houden. Een werknemer bij de dienst moet zich aan de wet houden, dus zijn opties zijn beperkt. Een inspecteur kan enkel de wet toepassen, dus bij de heffing kan de inspecteur niet anders omdat er willekeur zou ontstaan. De invorderaar (degene die de belastingen daadwerkelijk gaat innen) zou de menselijke maat wel kunnen toepassen, dit via een coulante regeling, kwijtschelding of afboeken in verband met oninbaarheid (het niet verder bemoeilijken).

Hulp vanuit Den Haag is dus van essentieel belang en in de huidige tijd noodzakelijk. De wettelijke kaders moeten dan beter worden ingevuld. Het beeld dat de maatschappij heeft van de Belastingdienst is niet fraai en dit is soms terecht maar zeker niet altijd. De belastingdienst bestaat immers niet, hier werken (verschillende) mensen die zich aan de wet moeten houden, da's niet anders.

Strafzaken en menselijke maat

De menselijke maat speelt bij vele organisaties, zeker de Belastingdienst (toeslagen affaire) maar ook het openbaar ministerie zou haar lessen moeten trekken uit deze discussie. Ook in fraude onderzoeken moet voorop staan dat fraude wordt bestreden (en niet een zaak wordt rondgemaakt). In sommige zaken zien wij dat belastende informatie wordt meegenomen terwijl ontlastende informatie niet is gebruikt. Zowel rechtens als vanuit de menselijke maat mag een objectief onderzoek worden verwacht, doel redeneren hoort hier niet bij. Dit kan door de onderzoekers worden opgepakt maar in een later stadium ook door de Officier van Justitie. Een open gesprek tussen advocaat/ klant en de OvJ zou hierbij een mooie eerste stap zijn. Dit voorkomt een jarenlange procedure en bijbehorende onzekerheid.

De menselijke maat in de praktijk

Als mijn ouders zouden zijn betrokken bij de toeslagenaffaire, zou ik als fiscalist op dezelfde wijze handelen als de Belastingdienst, dus via diverse bezwaar- en beroepsprocedures, beslagleggingen op bankrekeningen van de Belastingdienst en computers van de inspecteur. Daarnaast zou ik slecht bereikbaar zijn en alleen veel brieven en e-mails sturen, met duidelijke (en korte) termijnen en financiële gevolgen. Dit werkt natuurlijk niet en mag ook niet de bedoeling zijn.

En als ik nog een wens mag uitspreken: "de wetgeving is complex en niet alle burgers begrijpen dit even goed." Er is dus een belangrijke plek weggelegd voor belastingadviseurs, sociale raadslieden en belastingwinkels. Laat de Belastingdienst hiervoor een apart telefoonnummer, mailadres en separate afdeling in het leven roepen. Via eenvoudige communicatie los je problemen op.

De regering (het kabinet) moet de Belastingdienst meer ruimte geven om niet alleen de letter van de wet te volgen, maar ook in de geest van de wet te handelen. Dit zal vele problemen voorkomen en de belastingmoraal positief beïnvloeden. De hardheidsclausule geeft hiervoor al een opening, hierdoor zouden inspecteurs meer vrijheid kunnen krijgen bij het beoordelen van een situatie.  Bij onbillijkheden van overwegende aard zou een inspecteur dan ruimte krijgen om af te wijken van een dwingende wetgeving.

Als mijn zoon Max met een schoolrapport binnenkomt, kijk ik naar de cijfers en naar zijn ontwikkeling. Dit beoordeel ik niet als een jaarverslag of onderzoeksrapport. Ik kijk naar zijn ontwikkeling en wat hij wel of niet kan, waar liggen zijn positieve kansen en waar is hij goed in? Behandel een belastingplichtige zoals ik mijn zoon behandel en niet als geldzak of tegenpartij!

Bron menselijke maat bij Rechtbank

Rechtbank Noord-Nederland d.d. 22 april 2021 ECLI:NL:RBNNE:2021:1604

Jaarplan 2021