Informatieverzoek door Belastingdienst in bezwaarfase

Stel u voert een aftrekpost op in uw aangifte inkomstenbelasting, zoals giften of hypotheekrente. Of de Belastingdienst is van mening dat u meer inkomen hebt genoten dan u hebt aangegeven. Wie moet dan wat bewijzen en wie moet er aan de slag? In de fiscale wereld geldt "wie stelt moet bewijzen". Belastingverlagende of waardeverlagende zaken moeten door de belastingplichtige worden bewezen. Maar soms gebruikt of misbruikt een bestuursorgaan haar bevoegdheden een beetje. De belastingdienst heeft ook haar standpunt openbaar gemaakt inzake de vragen die over een boete mogen worden gesteld, deze kunt u hier raadplegen.

No Cure No Pay kantoren bij WOZ procedure aangepakt

In het begin van elk jaar jaar krijgen alle huizenbezitters de WOZ-beschikking. Altijd spannend wat je huis nu weer waard is. Maar ook belangrijk, want de hoogtes van onder andere het eigenwoningforfait en de gemeentelijke- en waterschapsbelasting hangen ervan af.

Wie het niet eens is met de waarde kan bezwaar maken. Op zich is dat geen hogere wiskunde en kunt u dat zelf doen. Gemakkelijker is het om dat uit te besteden. In toenemende mate wordt daarbij gebruik gemaakt van zogenoemde no cure no pay kantoren. Als het lukt om de waarde omlaag te krijgen, komt de bezwaarmaker in aanmerking voor een proceskostenvergoeding en een aanvullende vergoeding als het allemaal te lang duurt. Die vergoedingen gaan naar het no cure no pay kantoor en de huiseigenaar profiteert van de lagere waarde (en daardoor lagere belastingen). Op zich niets mis mee en een mooi verdienmodel.

Wat is het probleem met no cure no pay kantoren?

Volgens de gemeenten zijn er (teveel) no cure no pay kantoren die misbruik maken van de wettelijke regeling en massaal bezwaren indienen op identieke gronden en niet kijken naar de individuele woning. Die kantoren zouden er volgens VNG baat bij hebben om het bezwaarproces zo formeel mogelijk te laten verlopen, bijvoorbeeld door standaard om een hoorzitting te vragen, omdat dit een hogere vergoeding oplevert. Het is vooral de bulkmatige, geautomatiseerde en daardoor winstgevende aanpak is die hen stoort, lees hiertoe dit artikel. Ook levert het voor de gemeenten (veel) meer werk op. Het aantal bezwaren is aanzienlijk toegenomen.

De gemeenten doen er alles aan om het door hen gevoelde misbruik in te perken (lees artikel VNG). De vraag is overigens of dat misbruik inderdaad zo groot is (rapport Pro Facto inzake beroep in bezwaar bij no cure no pay bedrijven), ook in dit artikel uit 2021 volgt dat het probleem wellicht wordt overschat.

Fiscale grensverkenning bij bestuursorgaan

De gemeente Huizen was het zat en gaf de (massale) bezwaarmakers een koekje van eigen deeg.

Direct na de ontvangst van een bezwaarschrift werd bij de ontvangstbevestiging een vragenformulier gedaan met (algemene) vragen die van toepassing zijn op o.a. de (onderhouds-)toestand van de specifieke woning.
Vragen dus die alleen de woningeigenaar zelf kan beantwoorden.
Daarbij werd alvast opgemerkt dat als het formulier niet ingevuld werd geretourneerd, de gemeente een informatiebeschikking zou nemen waarbij wordt vastgesteld dat de bezwaarmaker niet aan zijn/haar informatieverplichting heeft voldaan.
In dat geval moet de belastingplichtige aantonen (zware vorm van bewijs) dat de waarde te hoog is (normaal gesproken moet de gemeente bewijzen dat de waarde niet te hoog is).

De gemeente Huizen had deze aanpak goed dichtgetimmerd en wist aannemelijk te maken dat iedere bezwaarmaker eenzelfde formulier kreeg (of een telefoontje) en dat de gevraagde informatie van belang was voor een goede afweging in bezwaar. De aanpak van de gemeente wordt door gerechtshof Arnhem-Leeuwarden getoetst en akkoord bevonden. Ook de Hoge Raad zag geen redenen om een streep te zetten door de aanpak. Een knap staaltje juridisch werk van de gemeente!

Opmerking fiscaal jurist inzake informatieverzoek in bezwaarfase

De wet geeft de belastinginspecteur (in dit geval de heffingsambtenaar van de gemeente) de bevoegdheid om informatie op te vragen die van belang kan zijn voor de belastingheffing, aldus artikel 47 AWR, ook in de bezwaarfase. Normaal gesproken wordt informatie pas opgevraagd wanneer is onderkend wat het probleem of bezwaar precies behelst. Om dat helemaal in het begin van het traject te doen (met algemene vragen voor elke belastingplichtige) is niet verboden, maar wel op het randje. Bovendien

ziet die informatie weliswaar op ene specifiek huis, maar is ook wel erg algemeen en bergt het risico in zicht dat je informatie ontvangt die helemaal niet nodig is of onbruikbaar. Dat zit wel tegen de grens aan. Kennelijk net niet eroverheen, aangezien het de zegen van de hoogste rechter heeft.

In wezen wordt het fiscale procesrecht door de gemeente gebruikt om een ongewenst effect van het systeem te bestrijden. Als een belastingplichtige het systeem gebruikt, oneigenlijk gebruikt of zelfs misbruikt, moet dat binnen het systeem aangepakt worden. Ook dan dient een bestuursorgaan zich magistratelijk te gedragen en niet aan grensverkenning te doen. Het ware beter geweest als het systeem werd verbeterd. Kennelijk was de nood zo hoog dat deze kunstgreep nodig was.

Artikel 47 AWR schrijft voor dat een ieder (dus het no cure no pay, kantoor maar ook de belastingplichtige) verplicht is aan de ambtenaar (bijvoorbeeld inspecteur) de informatie te verstrekken die van belang kan zijn voor de belastingheffing (of WOZ beschikking). De informatieverplichting ontstaat echter pas als de inspecteur of gemeente om de informatie heeft gevraagd en de gevraagde informatie ook van belang is voor de WOZ beschikking (of belastingheffing). Voldoende hierbij is dat de inspecteur/ambtenaar op basis van zijn eigen informatie in redelijkheid zou kunnen menen dat de gevraagde informatie van belang zou kunnen zijn, aldus de Hoge Raad in 2015 .De informatie kan bij belastingplichtigen en/of derden worden opgevraagd. De bevoegdheden zijn echter niet onbegrensd, zowel de wet als de algemene beginselen van behoorlijk bestuur geven een marsroute.

Uit jurisprudentie van de Hoge Raad volgt dat de verplichtingen uit artikel 47 AWR in ieder geval beperkt worden tot de informatie waarover de belastingplichtige kan beschikken.

Als er om informatie wordt gevraagd moet dit klip en klaar en duidelijk worden verstrekt (artikel 49 AWR). Het is niet zo dat een belastingplichtige verplicht is om deze informatie mondeling te beantwoorden (rechtbank Noord Nederland d.d. 23 april 2015), dit is in strijd met het proportionaliteitsbeginsel en evenredigheidsbeginsel, aldus de rechter. De informatie waarom wordt gevraagd moet wel van belang zijn en deze vraag geldt voor elke individuele vraag die de ambtenaar/inspecteur aan belastingplichtige heeft gesteld, aldus het gerechtshof Den Bosch d.d. 24 mei 2019. Ook mag niet teveel (het onmogelijke) van belastingplichtige worden gevraagd, de belastingplichtige moet wel over de informatie beschikken of kunnen beschikken, aldus de Hoge Raad in 2002. Hiervoor moet de belastingplichtige wel zijn best doen (Hoge Raad 2015). Het vissen naar informatie door belachelijk veel en willekeurig informatie op te vragen is niet toegestaan, aldus het gerechtshof Arnhem Leeuwarden in 2019, de vragen moeten dus concreet zijn en het moet helder zijn waarom deze worden opgevraagd.

Naast de wet hebben we ook nog algemene omgangsvormen, binnen ons vak noemen we dit de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Bij informatieverzoeken speelt hierbij

fair play beginsel
evenredigheidsbeginsel
zorgvuldigheidsbeginsel

De Hoge Raad heeft deze beginselen strikt en netjes in 1986 langs de meetlat gelegd (Hoge Raad 8 januari 1986). Het lijkt erop dat deze uitgangspunten niet zijn meegenomen in het onderhavige arrest d.d. 25 augustus 2023, hoewel deze wel aan de orde zijn gesteld. De inspecteur of ambtenaar kan in de bezwaarfase ook een informatiebeschikking nemen, maar ook dit is met regels omgeven, aldus de Hoge Raad in 2021.

Het is verstandig om bij een bezwaar en/of beroepsprocedure goed te controleren of de vragen die worden gesteld door de inspecteur of ambtenaar op de juiste wijze zijn te toetsen. De bevoegdheden zijn ruim maar niet onbeperkt. De gevraagde informatie moet relevant zijn en de belastingplichtige moet hierover kunnen beschikken. In de handreiking informatiebeschikking en kostenvergoedingsbeschikking wordt het geheel nog eens kritisch tegen het licht gehouden.