Douanerechten in fiscale procedure

De rechter krijgt tikje over de vingers

Een leuke casus waarbij het Gerechtshof - tot tweemaal toe - een tikje over de vingers krijgt. Een onderzoek moet zorgvuldig en moet voldoende met reden omkleed worden uitgevoerd. Daarnaast is een heldere toelichting essentieel. Zo niet, "dan moet je je huiswerk opnieuw doen". In een fiscale zaak over de beoordeling van het land van herkomst van geïmporteerde knoflookbollen trekt de Hoge Raad een scherpe lijn. Na twee maal een onjuiste beoordeling moet de rechter in de hoek.

Welke rechter voor douanerechten?

Douanerecht is bijzonder en gecompliceerd. Dat is de reden dat de behandeling van douanezaken landelijk is toegewezen aan slechts één rechtbank: die van Noord-Holland. Bijgevolg vindt het hoger beroep steeds plaats bij het Gerechtshof in Amsterdam en uiteindelijk cassatie bij de Hoge Raad. Die concentratie leidt tot specialisatie en specifieke deskundigheid. Daardoor is het aantal rechters dat echt verstand van zaken heeft beperkt.

Dat kan wel eens een conflictje opleveren, zoals ook in onderstaande zaak.

Douanerechten en land van herkomst

Een bedrijf importeert een partij knoflookbollen en beweert dat die uit Pakistan komt. De douane twijfelt daaraan en laat onderzoeken of de bollen in werkelijkheid niet uit China komen, waardoor hogere douanerechten verschuldigd zijn. De test vindt plaats in een Amerikaans laboratorium en de conclusie is: 98-99% zeker dat de bollen uit China komen.

Het bedrijf heeft aanmerkingen op het onderzoek en stapt naar de rechter. Bij de rechtbank nul op rekest en bij het Hof evenmin succes. Het Hof acht het onderzoek deugdelijk. Bij de Hoge Raad heeft het bedrijf meer succes. De Hoge Raad stelt vast dat het oordeel van het Hof niet deugt omdat de onderzoeksbevindingen zelf niet inzichtelijk of controleerbaar waren gemaakt en het Hof niet zomaar de resultaten van het door het bedrijf ingeschakelde Schotse laboratorium opzij mocht schuiven.

Het Hof moest dus opnieuw naar het onderzoek kijken. Door de concentratie van douanezaken moet dat door hetzelfde Hof. Het Hof neemt de tweede beoordeling serieus en schakelt zelfs een deskundige in. Wederom is de conclusie: Amerikaans rapport betrouwbaar; bollen uit China.

Weer gaat het bedrijf naar de Hoge Raad en weer klaagt het over de (beoordeling van de) onderzoeksmethode. De Hoge Raad oordeelt dat de beoordeling van het onderzoek weer onvoldoende is. Het vergelijkingsmateriaal (bollen uit Pakistan) dat het Amerikaanse laboratorium heeft is klein en er kan niet worden afgeleid of er overlap is tussen Chinese en Pakistaanse knoflookbollen-populaties (dat het bedrijf wel gesteld had). Bij onvoldoende inzicht in de representativiteit van dat vergelijkingsmateriaal valt niet te beoordelen in hoeverre de onderzoeksbevindingen van het Amerikaanse laboratorium juist of onjuist zijn. Het Hof heeft het huiswerk dus (weer) niet goed gedaan.

Op zich niets bijzonders. Het komt vaker voor dat de Hoge Raad de zaken scherp stelt en een Hof corrigeert. Het bijzondere is de volgende uitbrander van de Hoge Raad.

• “Het Hof heeft de eerste uitspraak gedaan in gedeeltelijk dezelfde samenstelling als de bestreden uitspraak. De bestreden uitspraak wordt vernietigd op eenzelfde grond als die waarop de eerste uitspraak is vernietigd. Uit het oogpunt van een behoorlijke rechtspleging dient het Hof deze zaak na verwijzing te behandelen en te beslissen in volledig andere samenstelling, dat wil zeggen zonder raadsheren die bij de eerste of de bestreden uitspraak betrokken zijn geweest.”

Conclusie: het Hof moet het nog een keer overdoen, maar nu met rechters die zich er nog niet eerder tegenaan hebben bemoeid. Allemaal in de hoek dus.

Noot fiscaal jurist over douanerechten en rechters !

Vanzelfsprekend moet de rechter toetsen of de gehanteerde onderzoeksmethodes de toets der kritiek kunnen doorstaan. Dat geldt temeer als het al de tweede keer is.

Opmerkelijk is wel dat slechts één van de drie rechters van het Hof zowel bij de eerste beoordeling als de tweede beoordeling zat. Hij kon zijn visie dus niet ‘doordrukken’, want geen meerderheid. Kennelijk heeft de Hoge Raad er geen vertrouwen in dat de andere twee in de derde ronde wel tot een goede beoordeling kunnen komen.

Nu zijn rechters wel gewend dat de Hoge Raad een beoordelingskader geeft en kunnen omgaan met het feit dat zij het dus in een eerdere instantie – met de kennis van nu - niet helemaal goed hebben gedaan. Maar om nu in een arrest met zijn drieën in de hoek te worden gezet, voert wel wat ver.

Voor degenen die procedures en de ambtelijke molen leuk vinden, "komt ie":

• import knoflook in 2007;
• uitspraak Rechtbank 2011;
• uitspraak Gerechtshof 2012;
• arrest Hoge Raad 2013 (met vragen aan Hof van Justitie);
• beantwoording vragen HvJ 2014;
• eind arrest Hoge Raad 2015;
• uitspraak Gerechtshof 2018;
• arrest Hoge Raad 2019.

Het belang van deze zaak was € 98.000. Dit is vast en zeker opgegaan aan juridische bijstand. De belangrijkste conclusie van de Hoge Raad tot nu toe is: "heren rechters, kunt u uw werk zorgvuldig uitvoeren?" Dit moet voor belastingplichtige uiterst onrechtvaardig voelen. Gelukkig zijn dit incidenten.

Vragen en opmerkingen over fiscale procedures

Procederen is een vak. Als u vragen of opmerkingen heeft, laat ons dan eens vrijblijvend meedenken over uw kansen en risico's. Soms heeft u materieel ongelijk en krijgt u via de formele route alsnog uw gelijk.

Bron over douanerechten en onafhankelijke rechter

Arrest Hoge Raad over knoflookbollen