De informatiebeschikking helpt belastingplichtige

Als een belastingplichtige niet voldoet aan zijn verplichting om de Belastingdienst informatie te verstrekken (inlichtingenplicht of administratieplicht), dan kan de inspecteur een zogenaamde informatiebeschikking uitreiken. Als deze onherroepelijk wordt, dan komt er een sanctie (omkering bewijslast). Tegen de beschikking kan de belastingplichtige bezwaar en beroep aantekenen. De informatiebeschikking is bedoeld om belastingplichtigen te beschermen tegen de soms onverstoorbare informatiehonger bij de Belastingdienst. De informatiebeschikking kan de inspecteur ook nog in de bezwaarfase aan de orde stellen.

Informatiebeschikking en bewijslast

Zoals bij de meeste ondernemers bekend is, heeft de Belastingdienst – als ze u eenmaal op de korrel hebben – een enorme informatiehonger. De Belastingdienst mag u ook van alles en nog wat vragen, zolang het maar voor de belastingheffing van belang zou kunnen zijn. Soms gaat de informatiebehoefte te ver en kunt u de vragen van de Belastingdienst aan de rechter voorleggen.

Omdat die informatiezucht vaak te ver ging, heeft de wetgever (pas in 2011 en op initiatief van de Tweede Kamer) de informatiebeschikking ingevoerd in artikel 52a Awr. De aanvankelijke bedoeling was de belastingplichtige de mogelijkheid te geven de rechtmatigheid van de gestelde vragen (na bezwaar) aan de rechter voor te leggen. Zodoende kon de belastingplichtige vooraf duidelijkheid krijgen en stond daarmee niet meer voor een voldongen feit.

Het Ministerie van Financiën is echter met de tekst van de wet aan de haal gegaan, waardoor het initiatief bij de Belastingdienst ligt. Zij kan een beschikking nemen en als de daarin gestelde vragen niet worden beantwoord en de beschikking onherroepelijk wordt, volgt daaruit de omkering van de bewijslast (25 Awr in bezwaar en 27e Awr in beroep). Naar de mening van ondergetekenden was de informatiebeschikking verworden tot een pressiemiddel voor de Belastingdienst. De belastingplichtige kan zo’n beschikking niet afdwingen maar moet wel actie ondernemen als zo’n beschikking wordt genomen, anders valt de bijl, zo is het idee.

Wat is en dan nu verbeterd?

In één woord: de rechtsbescherming.

Als een informatiebeschikking door de Belastingdienst is genomen, kan daartegen bezwaar worden gemaakt. Als (bij de rechter) blijkt dat de vragen onterecht waren, is daarmee de kous af en hoeft niet geantwoord te worden.

In de meeste gevallen zijn (enkele) vragen terecht en blijft de beschikking (deels) in stand. Wel moet de belastingplichtige dan de mogelijkheid krijgen die vragen alsnog te beantwoorden.
Een redelijke wetsuitleg (het staat dus niet in de wet!) brengt volgens de Hoge Raad[1] mee dat omkering van de bewijslast achterwege blijft indien binnen de gestelde termijn alsnog aan het verzoek van de inspecteur wordt voldaan. Daarom moet de rechter in de procedure over de beschikking kunnen beoordelen of de informatie (alsnog) is verstrekt, in welk geval de omkering van de bewijslast buiten toepassing dient te blijven.

• De eerste conclusie is dat in de procedure tegen de informatiebeschikking aan de orde kan komen of de omkering van de bewijslast gerechtvaardigd is.

Daarnaast erkent de Hoge Raad de mogelijkheid dat pas in de procedure over de (latere) belastingaanslag ten volle overzien kan worden of de gebreken aan medewerking van de kant van de belastingplichtige van een zodanig gewicht zijn, dat daardoor de omkering van de bewijslast gerechtvaardigd is (die drempel  - het moet gaan om serieuze gebreken - volgt niet uit de wet maar werpt de Hoge Raad terecht op).

Vooral bij deelonderzoeken kan zich de situatie voordoen dat de informatieverstrekking op dat (detail)punt onvoldoende is, maar dat het in het licht van de gehele belastingaanslag te gering is om omkering van de bewijslast te rechtvaardigen. De Hoge Raad oordeelt dan ook dat in alle gevallen moet worden aanvaard dat een belastingplichtige de vraag of een onherroepelijke informatiebeschikking tot omkering van de bewijslast dient te leiden, aan de orde kan stellen in de procedure over de desbetreffende aanslag.

Indien bij onherroepelijke uitspraak is vastgesteld dat de informatiebeschikking geheel of ten dele in stand blijft, staat de rechtmatigheid van het daarmee corresponderende verzoek om informatie vast, maar er is volgens de Hoge Raad[2]geen aanleiding om de rechter die over de belastingaanslag oordeelt in verdergaande mate te beperken in zijn onderzoek naar hetgeen bepalend is voor omkering en verzwaring van de bewijslast.

• De tweede conclusie is dat ook in de procedure tegen de aanslag aan de orde kan komen of de omkering en verzwaring van de bewijslast gerechtvaardigd is.

Toegift informatiebeschikking

Ook bij de vraag of de administratie voldoet aan de daaraan te stellen eisen (artikel 52 Awr) kan de Belastingdienst een informatiebeschikking nemen.

Administratieplichtigen zijn gehouden hun vermogenstoestand en van alles betreffende hun bedrijf naar de eisen van dat bedrijf op zodanige wijze een administratie te voeren en de daartoe behorende boeken, bescheiden en andere gegevensdragers op zodanige wijze te bewaren, dat te allen tijde hun rechten en verplichtingen alsmede de voor de heffing van belasting overigens van zijnde gegevens hieruit duidelijk blijken. Er moet dus een deugdelijke administratie zijn. De crux zit dan ook vooral in de woorden ‘de eisen van dat bedrijf’. Als de Belastingdienst meent dat de administratie niet aan de wettelijke eisen voldoet, kan zij dat bij (informatie)beschikking vaststellen. Daartegen gelden dezelfde regels en procedures als hiervoor beschreven.

Recent diende er een zaak over de administratie van een pandjesbaas. De Belastingdienst meende dat de administratie niet deugde en nam een beschikking waarin dat werd vastgelegd. Die beschikking wordt in bezwaar gehandhaafd een hield ook bij de Rechtbank stand. In hoger beroep is het Hof[3]echter van oordeel dat naar zijn oordeel de Belastingdienst onvoldoende zwaarwichtige gebreken in de administratie aannemelijk had gemaakt die een informatiebeschikking rechtvaardigen. De informatiebeschikking wordt vernietigd.

Informatiebeschikking mag geen fishing expedition zijn

Bij de Rechtbank Gelderland [4] kwam een zaak aan de orde waarbij de inspecteur een beetje doorsloeg in zijn of haar enthousiasme. Het creatieve denkproces van de inspecteur (aantal en gestelde vragen) leek teveel op een fishing expedition. In deze casus maakt de belastingplichtige gebruik van de inkeerregeling. De inspecteur is van mening dat de heer X onvoldoende meewerkt aan het onderzoek en stelt hem vele vragen over de herkomst en de omvang van het vermogen. De vragen gaan volgens de rechter te ver omdat er geen concrete aanwijzigingen zijn dat X over meer vermogen beschikt dan hij reeds heeft aangegeven. Voor een deel (vragen over een schenking) zijn de vragen wel terecht, voor het overige deel is het een fishing expedition en zijn de vragen (opgevraagde informatie) niet terecht.

Conclusies informatiebeschikking

1. Of het informatieverzoek terecht is moet worden betwist in de procedure tegen de informatiebeschikking.
2. Het alsnog (binnen de gestelde termijn) verstrekken van informatie leidt er niet toe dat de informatiebeschikking vervalt, maar wel dat omkering van de bewijslast achterwege blijft.
3. De gevolgen van het niet of onvoldoende verstrekken van informatie (omkering van de bewijslast) kan aan de orde worden gesteld in de procedure tegen de informatiebeschikking
4. De gevolgen van het niet of onvoldoende verstrekken van informatie (omkering van de bewijslast) kan aan de orde worden gesteld in de procedure tegen de tegen de (uiteindelijke) aanslag.
5. De gebreken aan medewerking van de kant van de belastingplichtige moeten van een zodanig gewicht zijn, dat daardoor de omkering van de bewijslast gerechtvaardigd is.

De Hoge Raad brengt de informatiebeschikking dus weer (een beetje) terug naar de oorspronkelijke bedoeling: de bescherming van de belastingplichtige (tegen een al te makkelijke en nauwelijks corrigeerbare omkering van de bewijslast). Dat daardoor mogelijk dubbel wordt geprocedeerd, wordt kennelijk op de koop toe genomen. Waarvoor hulde!

Vragen of advies nodig?

De moraal van dit verhaal is dat informatiebeschikkingen lastige dingen zijn met potentieel grote gevolgen. Het is dus van groot belang tegen dergelijke beschikkingen op te komen en de zaken goed te regelen, zodat een rechter niet al te makkelijk meegaat in de redenering van de Belastingdienst.

Daarbij staan wij u natuurlijk graag bij.

Bron informatiebeschikking