Belastingdienst houdt informatie achter

Regelmatig zijn wij betrokken bij zaken waarbij de Belastingdienst informatie heeft achtergehouden, dit is van alle dag. Vaak is het een zaak van de lange adem en soms zijn diverse procedures nodig om de informatie alsnog te krijgen. Het is niet aan de Belastingdienst om te bepalen wat er wel en niet in een dossier van de belastingplichtige moet worden ondergebracht, de wet en de rechter bepalen wat 'op de zaak betrekking hebbende stukken' zijn. Rechters zijn er steeds vaker wel klaar mee. Jammer dat het vaak zo moeizaam verloopt. Uit een artikel op RTL nieuws volgt zelfs dat de Belastingdienst kennelijk nepbewijs gebruikt om fraude aan te tonen. Het lijkt nu wel langzaam tijd dat het wederzijdse vertrouwen tussen belastingplichtige en de belastingdienst wordt hersteld.

In het kort

• De inspecteur moet alle op de zaak betrekking hebbende stukken aan belastingplichtige verstrekken tijdens een bezwaar of beroepsprocedure;
• Met enige regelmaat worden stukken door de inspecteur niet of niet volledig verstrekt;
• De rechter kan - als reactie hierop - een aanslag volledig verminderen (of een andere beslissing nemen);
• Zijn het incidenten of is een mentaliteitsverandering bij de belastingdienst wenselijk?
• De kamer stelt vragen en eist meer informatie en openheid.
• Volgens de staatssecretaris is er niet zoveel aan de hand.

Wat zijn op de zaak betrekking hebbende stukken?

De Belastingdienst (inspecteur) moet alle stukken die op de zaak betrekking hebben aan de rechter sturen (artikel 842 AWB). Maar wat is "alle"? De Hoge Raad heeft in 2018 bepaald wat hieronder moet worden verstaan. Het zijn alle stukken die de inspecteur ter raadpleging van zijn beschikking (veelal aanslag) ter beschikking staan of hebben gestaan EN die van belang zijn voor de beslechtiging van de geschilllen tussen partijen. Dat zijn dus belastende en ontlastende stukken. De vraag is steeds vaker of ook alle stukken (ook de ontlastende) zijn verstrekt. Ook is niet altijd duidelijk welke stukken er wel of niet in het dossier van de inspecteur zijn opgenomen. Dit levert steeds vaker discussies op die veel tijd (en dus geld) kosten.

Als vaststaat welke informatie (en stukken) er moeten worden verstrekt is de vervolg vraag of deze stukken moeten worden verstrekt. Artikel 8:29 AWB stelt namelijk dat bepaalde stukken door de inspecteur niet hoeven te worden verstrekt (of alleen aan de rechter). Dit is mogelijk mits er gewichtige redenen zijn om de stukken niet te verstrekken. Hierover zijn partijen (belastingplichtige en de inspecteur) het steeds vaker oneens.

Procedures over achterhouden informatie door de Belastingdienst

De Belastingdienst moet alle op de zaak betrekking hebbende stukken aan de belastingplichtige (of diens adviseur) verstrekken (artikel 8:42 Algemene Wet Bestuursrecht). De Belastingdienst kent echter nog te vaak een ander artikel beter, namelijk artikel 8:29 AWB, hierin staat dat bepaalde informatie om gewichtige redenen niet hoeft te worden verstrekt. Dit moet dan wel zorgvuldig worden toegelicht, dus welke redenen en waarom. Als de Belastingdienst informatie niet verstrekt, kan de rechter hier een straf (sanctie) aan verbinden (8:31 AWB).

De basis voor dergelijke zaken is door diverse rechters duidelijk gemaakt. Volgens de staatssecretaris zijn het incidenten, wij zullen een aantal incidenten uit 2022 behandelen (en kunnen er uit het verleden nog wel tientallen noemen). De basis voor deze uitspraken is gelegen in een arrest van de Hoge Raad uit 2018. Hoge Raad 4 mei 2018 (ECLI:NL:HR:2018:672) geeft een redelijk helder overzicht wat er onder 'op de zaak betrekking hebbende stukken' moet worden verstaan. Bij het bewust achterhouden zijn de sancties vaak stevig, bij een deels oncompleet dossier valt de sanctie mee. Dit is dus een grijs gebied.

De uitspraken over achterhouden van informatie door de Belastingdienst:

1. Hoge Raad 18 februari 2022 (ECLI:NL:HR:2022:281): vernietiging eerdere uitspraak van het Gerechtshof op 24 januari 2020. De inspecteur moet alsnog stukken verstrekken, de zaak wordt verwezen naar een ander hof.
2. Rechtbank Noord Nederland 3 mei 2022 (ECL:NL:RBNNE:2022:1426): de aanslag verdwijnt in de prullenbak omdat stukken niet tijdig zijn verstrekt. Leuke uitspraak om te lezen en erg juist en volledig gemotiveerd. Ook als stukken ter beschikking hebben gestaan aan de Belastingdienst maar niet direct zijn gebruikt, moeten deze worden verstrekt. Als belastingplichtige goed heeft gemotiveerd waarom hij een bepaald stuk van enig belang zou vinden, moet aan dit verzoek tegemoet worden gekomen (tenzij 8:29 AWB).  
3. Gerechtshof Amsterdam 6 mei 2022 ECLI:NL:GHAMS:2022:1436: belang strategische afweging weegt minder zwaar dan belang van belastingplichtige. Persoonsgegevens mogen zwart worden gemaakt.
4. Rechtbank Noord Nederland 2 juni 2022 ECLI:NL:RBNNE:2022:4719: procesorde wordt geschonden omdat ten onrechte een dossier van de FIOD wordt achtergehouden. Er wordt juist en volledig gevraagd om dit stuk en er is geen reden om dit stuk niet te verstrekken.
5. Rechtbank Gelderland 8 juni 2022 ECLI:NL:RBGEL:2022:2871: relevante informatie wordt niet verstrekt en evenzo als eerdere uitspraken worden de aanslagen vernietigd.
6. Gerechtshof 29 juni 2022 ECLI:NL:GHDHA:2022:1167: de aanslagen blijven in stand, maar in verband met de houding van de Belastingdienst wordt een proceskostenvergoeding toegekend van € 10.000. Dit had anders kunnen aflopen als de belastingplichtige beter zijn best had gedaan om stellingen beter te concretiseren.
7. Gerechtshof 16 november 2022 ECLI:NLGHSHE:2022:4499: aanslag wordt vernietigd omdat stukken niet worden verstrekt.
8. Rechtbank 20 december 2022 ECLI:NLRBGEL:2022:7071: deel informatie moet alsnog worden verstrekt.
9. Rechtbank Noord Nederland ECLI:NLRBNNE:2023:124: overleg met de FIOD in intern beraad (of strategisch overleg). Hierop zou artikel 8:29 AWB kunnen zien. Geheimhouding moet echter terughoudend worden toegepast. Omdat er veel stukken niet worden verstrekt, moet de inspecteur per onderdeel aangeven waarom dit niet wordt verstrekt.
10. Rechtbank Noord Holland d.d. 2 april 2024: inspecteur verstrekt niet alle relevante informatie, waaronder FIOD dossier. Ook worden er spullen gelakt zonder verzoek om geheimhouding, schending 8:42 AWB. Naheffingsaanslagen worden vernietigd.

Noot fiscaal jurist inzake niet verstrekken van stukken

De hoofdregel is dat alle stukken voor alle partijen en de rechter bekend en beschikbaar moeten zijn. Artikel 8:29 AWB staat dan op gespannen voet met een eerlijk proces (fair trial). Volgens de Hoge Raad (2018) moeten alle stukken die van belang kunnen zijn voor het geschil door de Belastingdienst worden verstrekt. Vorenstaande geldt ook voor elektronische stukken. De raad van state heeft zich hierover in 2020 ook gebogen. Er mogen hoge eisen worden gesteld aan het achterhouden van informatie. Persoonsgegevens hoeven soms niet te worden verstrekt.

De slager keurt zijn eigen vlees niet altijd op de juist manier. De Belastingdienst mag zelf bepalen welke informatie er beter niet kan worden verstrekt. Het kapstok-artikel (8:29 AWB) geeft hiervoor de basis. Het College van Beroep voor het bedrijfsleven heeft aangegeven wanneer op dit artikel een beroep kan worden gedaan. Er zijn gewichtige redenen om informatie niet te verstrekken. Als de belastingplichtige goed gemotiveerd aangeeft waarom hij / zij bepaalde informatie wel wil ontvangen, is er een basis voor een procedure. Maar vaak weet de belastingplichtige niet wat er is achtergehouden en waarom. Stukken voor intern beraad kunnen soms worden achtergehouden, maar het moet wel duidelijk zijn waarom dit heeft plaatsgevonden.

De vraag is of sprake is van incidenten, zoals staatssecretaris van Rij aangeeft. Als dit het voorgevoel is van onze staatssecretaris hoeven we van het onderzoek niet veel te verwachten. Dit volgt ook wel uit de voorlopige conclusie van de staatssecretaris op  februari 2023, er is niet zoveel aan de hand, aldus de heer van Rij.

Gezien het aantal procedures is al lang geen sprake meer van incidenten, daarnaast is niet bekend in hoeveel zaken dit speelt. Dan is de vervolg vraag of sprake is van een mentaliteitskwestie. Volgen hoogleraar belastingrecht, Jan van Streek, lijkt het hier wel op. Het onvoldoende naleven van de rechtsbescherming van belastingplichtigen levert een oneerlijk proces en een mentaliteitsverandering bij belastingplichtigen op. Als de overheid niet eerlijk is, waarom "wij" dan wel ! De belastingmoraal moet van twee kanten komen, dus hopelijk wordt deze de komende jaren beter.

Naast de mogelijkheid voor mediaton bij de belastingdienst zou het verstandig zijn dat er binnen de belastingdienst een onafhankelijk orgaan wordt aangesteld (soort fiscale ombudsman) die bij dergelijke geschillen snel en eenvoudig een uitspraak kan doen. Dit voorkomt veel (onnodige) procedures en irritaties.  

Wij helpen u graag en deskundig bij fiscale procedures tegen de Belastingdienst, dit kan in bezwaar- of beroepszaken. Neem gerust contact op met onderstaande adviseurs.

Bron belastingdienst houdt kaarten tegen de borst

RTL Nieuws 26 januari 2023 met medewerking van mr M Bik

Tweede kamer eist openheid RLT nieuws 26 januari 2023