FIOD op bezoek
 

Doel

Deze checklist is bedoeld als handleiding voor de vraag hoe er moet worden gehandeld bij confrontatie met de Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst (FIOD). Met deze handleiding kan voorkomen worden dat u, uw bedrijf of uw cliënt onnodig rechten prijsgeeft of de FIOD in de kaart speelt. Bovendien kan het behulpzaam zijn bij het voorkomen van schadeclaims van cliënten indien u meer meewerkt aan onderzoeken van de FIOD dan strikt noodzakelijk is (u heeft ook een beroepsgeheim dat strijdig is met enkele rechten van de FIOD). Hij kan ook gebruikt worden voor confrontatie met andere justitiële opsporingsactiviteiten zoals de sociale recherche, de AID en de politie.

Voor wie?

De checklist is primair bedoeld voor accountants, belastingsadviseurs en leidinggevenden van accountants- en adviesorganisaties.

Bijstand advocaat?

Het is van belang (ook voor de werkgever) om daar waar nodig tijdig een advocaat te raadplegen. Soms zal een telefonisch consult voldoende zijn, soms zal zijn / haar komst moeten worden afgewacht. In beginsel zal de accountant of belastingadviseur zelf het initiatief hiertoe moeten (kunnen) nemen. Zorg er derhalve altijd voor een telefoonnummer van een advocaat (gespecialiseerd in fiscaal strafrecht) bij de hand te hebben.

Fase 1: de FIOD dient zich aan

De opsporingsambtenaren van de FIOD komen meestal met twee of meer personen en melden zich bij de receptie. Meestal gaat dat gepaard met lichte vormen van intimidatie, waardoor het personeel van de receptie in verwarring raakt. Het is zaak dat dit personeel exact weet hoe ze moeten handelen.

Hoe de receptie moeten handelen is hieronder weergegeven.

1. Vraag voor wie ze komen. Indien de gevraagde medewerker niet aanwezig is, meld dit en stel voor dat ze op een ander moment terugkomen. Meestal willen ze dan de vervanger of zaakwaarnemer spreken. Laat dat alleen toe als er een superieur van de gevraagde medewerker aanwezig is, anders niet.
2. Leid de ambtenaren zo spoedig mogelijk naar een lege spreekkamer (dus zonder dossiers), bij voorkeur zo dicht mogelijk bij de ingang.
3. Laat ze in de spreekkamer wachten, probeer te vermijden dat ze deze verlaten.
4. Bel naar de medewerker of superieur naar wie de ambtenaren gevraagd hebben. Doe dit discreet, laat niet aan anderen weten dat de FIOD op bezoek is.

Fase 2: het tweede contact

Degene naar wie de ambtenaren gevraagd hebben, of de superieur, doet er verstandig aan om zich aan de spelregels te houden en niet meer dan dat. Het is niet opportuun om aardig of welwillend te zijn. Daarmee kan men zichzelf, het bedrijf of de klant onbedoeld in de nesten werken. Deze spelregels zijn:

• De betrokken medewerker of superieur vraagt assistentie van ten minste één collega die passief als getuige de handelingen moet waarnemen. Ga nooit alleen met de FIOD in gesprek.
• Zorg dat er nooit een confrontatie is tussen mensen onder het niveau van beroepsbeoefenaren en de FIOD.
• Blijf in dit stadium kalm en raak niet in paniek. De ambtenaren kunnen best een tijdje wachten in de spreekkamer.

Fase 3: aan tafel

In deze fase vindt kennismaking plaats en zal duidelijk worden wat het doel van het bezoek is. Wees uiterst zorgvuldig met wat u zegt en doet, en wissel de volgende informatie uit:

• Stel u voor (geef visitekaartje) en probeer zo snel mogelijk te achterhalen wat voor een soort onderzoek het betreft. Blijf ook hier kalm, beleefd en zakelijk (geen informele praatjes).
• Stel de volgende vragen, schrijf de antwoorden zonodig op:

1. Wat is uw naam en functie (visitekaartje)? 
2. Kunt u zich als zodanig legitimeren? 
3. Waarover en over welke cliënt wilt u mij (of mijn collega) spreken (doel en wettelijke basis onderzoek)?
4. Als er sprake is van een verhoor: Wilt u mij (of mijn collega) horen als getuige of als verdachte? Indien als getuige: Verdenkt u één van mijn cliënten van een strafbaar feit en zo ja, welke en op basis waarvan is de verdenking gerezen? Indien als verdachte: Verdenkt u mij van een strafbaar feit en zo ja, welke en op basis waarvan is de verdenking gerezen? (Let op, beide is ook mogelijk: getuige in zaak tegen cliënt en verdachte in eigen zaak). Als er geen sprake is van verhoor: Over wie komt u dan inlichtingen vragen (op grond van artikel 53 AWR (Algemene wet inzake rijksbelastingen) of artikel 59 Invorderingswet)?

Fase 4: meewerken aan onderzoek?

Een onderzoek van de FIOD gebeurt eenzijdig, men is er op uit om een (vermoedelijk) strafbaar feit te bewijzen. Van een objectieve waarheidvinding is over het algemeen geen sprake. Hou dit steeds in gedachten, bedenk dat dit een reden temeer is om behoedzaam op te treden.

1. Medewerker wordt verhoord als verdachte. Indien men u als verdachte wil horen: beroep u op uw zwijgrecht en bel een advocaat en laat u verder door hem / haar leiden.
2. Medewerker wordt gehoord als getuige. Indien men u als getuige wil horen: beroep u op uw geheimhoudingsplicht (uit hoofde van uw beroepsregels) en weiger te antwoorden. Als getuige bent u niet verplicht om mee te werken aan een verhoor behalve ten overstaan van een rechter(-commissaris) na hiertoe te zijn gedagvaard. Creëer tijdwinst door te zwijgen zodat u een advocaat, collega of cliënt kunt consulteren. Realiseer u, dat u tijdens een verhoor als getuige alsnog als verdachte aangemerkt kan worden.
3. Men komt voor inlichtingen. Indien men inlichtingen komt vragen op grond van artikel 53 AWR: u bent verplicht boeken, bescheiden en andere gegevensdragers waarvan de kennisneming van belang kan zijn voor de belastingheffing van derden, aan de inspecteur ter inzage te verstrekken (zogenaamd derdenonderzoek). Of stukken van belang zijn voor de belastingheffing beslist de inspecteur. De inspecteur hoort geen inzage te vragen van door een accountant of belastingadviseur verstrekte adviezen of met een cliënt gevoerde correspondentie. Dit betreft dus gegevens die bij een “normaal” boekenonderzoek ook moeten worden verstrekt.

Voor de invordering van belastingschulden geldt een soortgelijke bepaling op grond van art 59 Invorderingswet. De ontvanger kan echter wel inzage in adviesdossiers en correspondentie vragen.

Vraag een schriftelijke vastlegging van het verzoek om inlichtingen. Beroep u bij een dergelijk verzoek nadrukkelijk op uw geheimhoudingsplicht. Er is (nog) geen sprake van een strafrechtelijk onderzoek. Deel mee, dat u eerst toestemming moet vragen aan de cliënt en deel mee, dat de ambtenaar binnen een redelijke termijn een reactie tegemoet kan zien. Geef nooit vrijwillig inzage in bescheiden (om er snel van af te zijn).

Soms staat u er alleen voor

Het kan zijn dat u thuis of bij een cliënt met een bezoek van de FIOD wordt geconfronteerd. Beroep u op uw zwijgrecht en / of uw geheimhoudingsplicht. Deel mee, dat de kantoorrichtlijn is dat een dergelijke confrontatie altijd tezamen met een collega dient te geschieden. Probeer een afspraak te maken voor later op kantoor of laat een collega naar u toekomen. Men hoeft hier echter niet mee in te stemmen en dan staat u er op dat moment alleen voor. Houdt u dan zoveel mogelijk aan voorgaande richtlijnen. Vraag altijd de gelegenheid om een advocaat te raadplegen. Daartoe behoren de ambtenaren toestemming te verlenen.

Laat nooit een verhoor plaatsvinden tezamen met de cliënt.

Fase 5: het verhoor

Besluit u toch mee te werken aan een verhoor of bent u hiertoe op grond van een dagvaarding verplicht (let op, één van de ambtenaren moet dan rechter(-commissaris) zijn), denk dan aan de volgende zaken:

1. Vraag alvorens te antwoorden of u een kopie van de getuigenverklaring mag houden. U hebt hier als getuige evenwel geen recht op.
2. Realiseer u, dat alles wat u zegt tegen u, uw bedrijf of de cliënt kan worden gebruikt.
3. Vraag om een woordelijke vastlegging per vraag en antwoord, houd zelf ook aantekeningen bij.
4. Beperk u tot feiten die uit eigen wetenschap bekend zijn. Ga niet gissen en ga niet in op suggesties en verklaringen van anderen. Interpreteer geen getoonde stukken of bescheiden en laat u geen woorden in de mond leggen. Beperk het antwoord tot de gestelde vraag, weid niet uit en verzoek om een duidelijke vraag als geen echte of een onduidelijke vraag wordt gesteld.
5. Men zal vragen de getuigenverklaring te ondertekenen. Zorg eerst de kopie te krijgen. Lees deze goed door en teken alleen als de inhoud volledig juist is. Laat u niet opjagen, neem er de tijd voor. Als u het er niet mee eens bent en men voert de door u gewenste correcties niet door, schrijf dan in plaats van uw handtekening “dit is geen correcte weergave van het verhoor”.

Fase 6: als het uit de hand loopt ...

Iedere opsporingsambtenaar heeft de bevoegdheid een verdachte aan te houden en vervolgens ten spoedigste voor de (hulp-)officier van justitie te leiden. Na een eerste verhoor van maximaal 6 uur kan de verdachte maximaal 3 x 24 uur in verzekering worden gesteld. Denk bij dit soort situaties aan het volgende:

1. Bij het verhoor heeft de verdachte recht op contact met een advocaat. Maak altijd gebruik van het recht deze te bellen. De advocaat hoeft evenwel niet te worden toegelaten tot het verhoor. De advocaat zal dan veelal adviseren te zwijgen. Doe dit dan ook, trek u niets aan van intimidaties en dreigementen.
2. Realiseer u, dat een ongelukkige verklaring een straf tot gevolg kan hebben die veel erger voor u of uw bedrijf kan zijn dan een paar nachten in de cel doorbrengen.
3. De inverzekeringstelling kan met 3 dagen worden verlengd. Tijdens de termijn van inverzekeringstelling wordt de verdachte voorgeleid voor de rechter-commissaris. Laat u hierbij altijd vergezellen door een advocaat.
4. De rechter-commissaris kan de verdachte vervolgens voor maximaal 10 dagen in bewaring stellen waarna de rechtbank een voorlopige hechtenis van 30 dagen kan bevelen, maximaal 2 x te verlengen.
5. Indien het eenmaal zover uit de hand is gelopen, zult u zich moeten laten bijstaan door een advocaat.

Bijzondere situaties

Binnentreding en inbeslagneming

Op grond van artikel 83 AWR zijn FIOD-ambtenaren bevoegd het kantoor binnen te treden. Op grond van artikel 81 AWR zijn zij te allen tijde bevoegd voorwerpen in beslag te nemen. Handel dan als volgt:

• Bel in dit geval eerst een advocaat.
• U bent verplicht hieraan mee te werken. Werk hier echter nooit vrijwillig aan mee. Vraag een kopie van het schriftelijke bevel tot uitlevering als bewijs richting cliënt.
• Loop bij voorkeur met twee personen met de ambtenaren mee. Beantwoord ondertussen geen vragen maar blijf u op uw zwijgrecht en / of geheimhoudingsplicht beroepen.
• Alle voorwerpen die los liggen mogen in beslag worden genomen, men mag echter geen kasten openen.
• Maak kopieën van essentiële stukken die in beslag zijn genomen en maak een lijst van alle in beslag genomen stukken. Laat deze als ontvangstbewijs tekenen.
• Vraag om een zo spoedig mogelijke teruggave van de in beslag genomen stukken. Laat u niet opjagen, neem er de tijd voor.

Doorzoeking (voorheen huiszoeking)

Een doorzoeking vindt plaats op grond van artikel 96c WvSV (Wetbeoek van Strafvordering). Voor een doorzoeking van een kantoor of bedrijf is geen toestemming meer vereist van de rechtbank. De (hulp-)officier van justitie is hiertoe bevoegd (tot het doorzoeken van een woning is alleen de rechter-commissaris bevoegd). Handel in dit soort situaties als volgt:

• Bel een advocaat en vraag, of men op zijn komst wil wachten. 
• De opsporingsambtenaren zijn bevoegd kasten te openen en zonodig open te breken. Laat het echter niet zover komen. Teken protest aan, wijs de stukken die men in beslag wil nemen aan maar laat de ambtenaren ze zelf pakken. Laat deze handelswijze opnemen in het proces verbaal van de doorzoeking.
• Loop bij voorkeur met twee personen met de ambtenaren mee. Beantwoord ondertussen geen vragen maar blijf u op uw zwijgrecht en / of geheimhoudingsplicht beroepen.
• Maak kopieën van essentiële stukken die in beslag zijn genomen en maak een lijst van alle in beslag genomen stukken. Laat deze als ontvangstbewijs tekenen.
• Laat u niet opjagen, neem er de tijd voor.
• Vraag om een zo spoedig mogelijke teruggave van de in beslag genomen stukken.

Tip

Een FIOD-inval is - voor veel mensen - geen dagelijkse praktijk. Realiseer u dat dit voor de FIOD-ambtenaar anders ligt, hij weet hoe het spel werkt. Het intermenselijke spel is belangrijker dan de fiscale kant van de zaak. De druk zal er al vrij vlot op zitten en u moet dan weten wat te doen, draait u deze lijst uit en neem deze aan tafel mee.