Dwangsom bij niet-tijdig besluit Belastingdienst
Binnen het bestuursrecht gelden een flink aantal termijnen. De belanghebbende die een termijn laat passeren, kan dit in de meeste gevallen niet (eenvoudig) herstellen. Ook voor het bestuursorgaan (zoals in deze tekst de Belastingdienst) gelden termijnen. Het is aan de Belastingdienst om binnen deze termijnen een besluit te nemen. Het doel van deze termijnen is het verschaffen van rechtszekerheid aan belanghebbenden. Zij verdienen het om te weten binnen welke termijn zij zekerheid / een reactie kunnen verwachten. Een bekende termijn is de termijn om te beslissen op een bezwaarschrift. Deze termijn bedraagt zes weken. De Belastingdienst heeft de mogelijkheid om eenmalig deze termijn te verdagen met nog eens zes weken. Deze eenzijdige termijnverlenging wordt in de praktijk overigens (te) veel gebruikt.
Worden besluiten keurig op tijd genomen door de Belastingdienst?
Uit veel publicaties van het begin van deze eeuw komt naar voren dat bestuursorganen in het algemeen de wettelijke termijnen veelvuldig overschrijden. De wetgever heeft ‘het bestuur’ lang de tijd gegeven om dit zelf op te lossen, maar dat is niet gelukt. Belanghebbenden zelf hadden echter weinig middelen in handen om de Belastingdienst tot handelen aan te zetten. Men kon weliswaar in bezwaar gaan tegen het niet nemen van een beslissing, maar een echte stok achter de deur was niet aanwezig. Daarom is onder meer de zogenaamde dwangsomregeling ingevoerd. Deze regeling houdt in dat, als aan de – hierna te bespreken – voorwaarden wordt voldaan, een termijnoverschrijding niet zonder gevolgen blijft. De belanghebbende kan een dwangsom aanvragen bij de Belastingdienst en de Belastingdienst stelt de verschuldigdheid en hoogte vast.
Wanneer recht op een dwangsom bij geen besluit Belastingdienst?
De dwangsomregeling is bedoeld als financiële prikkel. Het doel is de Belastingdienst besluiten te laten nemen binnen de daarvoor gestelde beslistermijnen. Indien u als belanghebbende geconfronteerd wordt met termijnoverschrijdingen, dan kunt u niet direct een dwangsom bij de Belastingdienst aanvragen. U dient eerst de inspecteur aan te sporen om binnen een periode van twee weken alsnog een besluit te nemen. Dit doet u door een schriftelijke ingebrekestelling aan de Belastingdienst te richten. Dit document is vormvrij, doch u doet er verstandig aan hier advies over in te winnen. Een belanghebbende die slechts een e-mailbericht stuurde dat algemeenheden bevatte, had geen recht op een dwangsom.
Pas als de Belastingdienst na uw aanmaning niet handelt, is een dwangsom verschuldigd. De ingebrekestelling kent werking vanaf de dag na die waarop het bestuursorgaan de ingebrekestelling ontvangt. Stel dat uw ingebrekestelling bij brief op 1 januari binnenkomt, dan loopt de termijn vanaf 2 januari. De laatste dag van de termijn is dan 15 januari. Vanaf 16 januari hebt u recht op een dwangsom. De dwangsom loopt door tot en met de dag waarop de Belastingdienst u de beschikking / reactie toezendt.
Een dwangsom is overigens niet altijd verschuldigd. U hebt bijvoorbeeld geen recht op een dwangsom indien u de ingebrekestelling onredelijk laat verstuurt of als de Belastingdienst er door uw handelen niet in slaagt tijdig een besluit te nemen. De wet kent nog een aantal andere situaties waarin u geen recht hebt op enige dwangsom. U moet bijvoorbeeld denken aan de situatie waarin een belanghebbende (of zijn gemachtigde) een ingepland hoorgesprek steeds verplaatst. Wat ook voorkomt is dat de belanghebbende een dag voor het aflopen van de termijn nog met enorme stapels extra informatie op de proppen komt. Onder deze omstandigheden is het opleggen van een dwangsom onredelijk. Uiteraard is een dwangsom ook niet verschuldigd als u zelf akkoord bent gegaan met het verlenen van uitstel aan de Belastingdienst.
Voorbeeld onredelijk late ingebrekestelling
Een belanghebbende heeft op 11 februari 2015 een hoorgesprek. Daarna blijft het over-en-weer stil. Op 2 januari 2017 verzendt de belanghebbende een ingebrekestelling. Deze termijn wordt door de rechter als onredelijk lang beschouwd. De belanghebbende had hier eerder moeten handelen.
Kan ik de Belastingdienst bij voorbaat in gebreke stellen?
Deze vraag wordt in de praktijk veel gesteld. Het antwoord is nee. U kunt pas een ingebrekestelling versturen, zodra u redelijkerwijs kan menen dat de Belastingdienst in gebreke is. Het is dus niet mogelijk om bij uw aanvraag al een ingebrekestelling bij voorbaat mee te sturen. U zou dan immers bijna speculatief ervan uitgaan dat niet tijdig zal worden beslist.
Kan de Belastingdienst zich beroepen op overmacht bij de dwangsomregeling?
Ja, dat kan. Het doel van de dwangsomregeling is om het bestuursorgaan dat nalaat tijdig te handelen, onder druk te zetten. Het is daarmee niet een geldsom die als soort genoegdoening voor de belanghebbende dient. Indien sprake is van overmacht, is het werken met een drukmiddel ongepast. Bij overmacht is geen sprake van voldoende invloed op het niet halen van de termijnen. Maar wanneer is sprake van overmacht? De wetgever heeft hierover geen uitsluitsel gegeven, maar merkt wel op dat overmacht niet te snel mag worden aangenomen. Overmacht vereist een onmogelijkheid om te beslissen door omstandigheden die buiten het toedoen van de Belastingdienst zelf en zijn risicosfeer liggen. Denk aan het afbranden van een belastingkantoor. Het hebben van onvoldoende personeel is bijvoorbeeld geen overmacht, ook niet als dit structureel is.
Wat als de dwangsom verkeerd wordt vastgesteld?
Zoals aangegeven, is het aan de Belastingdienst om de hoogte en de verschuldigdheid te beoordelen. Het kan zijn dat u het daarmee oneens bent. Het is aan de bestuursrechter om over geschillen inzake deze dwangsommen te oordelen. Mocht u gelijktijdig in bezwaar / beroep komen tegen de inhoudelijke beschikking, zoals de uitspraak op bezwaar, dan loopt het geschil over de dwangsom mee in deze procedure.
Hoe hoog is de dwangsom?
Er is gekozen om te werken met een zogenaamde glijdende schaal. Deze keuze is gemaakt om de Belastingdienst zoveel als mogelijk te prikkelen om snel na de termijnoverschrijding tot een besluit te komen. De dwangsom bedraagt € 23 per dag voor de eerste 14 dagen, € 35 per dag voor de 14 daaropvolgende dagen en daarna € 45 per dag. Het maximaal aantal dagen is vastgesteld op 42. De dwangsom kan dus niet hoger zijn dan € 1.442. De betalingstermijn loopt vanaf het moment dat de beschikking aan u bekend is gemaakt. Er is tijdig betaald indien het betaalde geld op uw rekening is bijgeschreven binnen de termijn.
Wat als de Belastingdienst na een dwangsom geen besluit neemt?
Door het opleggen van de dwangsom hebt u uw ‘sympathieke’ drukmiddel gebruikt. Indien de Belastingdienst alsnog geen besluit neemt, kunt u in beroep gaan tegen het niet tijdig beslissen. Deze stap kunt u ook al nemen indien u nog in het dwangsomtraject zit. Zeker in meer omvangrijke zaken is dit ook aan te raden. Uiteraard gelden ook hier de voorwaarden van onder andere de ingebrekestelling,
Advies bij het te laat nemen van besluiten door de Belastingdienst
U hebt als belastingplichtige recht om te weten waar u aan toe bent. Daarvoor bevat de wet termijnen waar u en de Belastingdienst zich aan moeten houden. Het komt in de praktijk nog (te) vaak voor dat deze termijnen door de Belastingdienst niet worden nageleefd. Het is dan raadzaam om door te pakken en te zorgen dat u de rechtszekerheid krijgt die u verdient. Neem bij vragen gerust eens contact op met één van de auteurs.
