Procedure zwarte lijst Belastingdienst

Als iemand op de FSV lijst staat mag de inspecteur gewoon een onderzoek instellen, dit is in meerdere uitspraken duidelijk geworden. Lees hier bijvoorbeeld een uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam uit 2023. Aandachtspunt om te onderzoeken is dan wel dat de melding op de FSV lijst niet de aanleiding is geweest om een onderzoek in te stellen. Hiertoe kan een dossierinzage curciaal zijn. Als hieruit volgt dat er sprake is van een risicoselectie, een verwerking van persoonsgegevens in een databank of een gebruik van een databank waarin persoonsgegevens zijn opgeslagen, kunnen de kaarten anders liggen en kan sprake zin van schending van grondrechten.

Wij krijgen de laatste weken veel verzoeken inzake hulp aan mensen die op de zwarte lijst staan opgenomen. De centrale vraag is: wat kun je ermee? Het blijkt dat ook bedrijven en zelfs (verdachte) belastingadviseurs op de lijst zijn gezet. Na de toeslagenaffaire is dit het zoveelste incident binnen de fiscale wereld. Advies nodig? Mail of bel gerust met onderstaande adviseurs.

Uit onderstaande procedure volgt dat de Belastingdienst alle systemen moet doorspitten om te kijken of er informatie over een belastingplichtige is opgeslagen, een simpel "nee, u staat niet op de zwarte lijst", is niet voldoende.

De zwarte lijst van de Belastingdienst, een never ending story

De door de Belastingdienst in het verleden gehanteerde zwarte lijst (FSV-applicatie) is zeker na de kinderopvangtoeslag-affaire een hot topic. Een groot aantal getroffenen is actief door de Belastingdienst middels een brief benaderd over het feit dat zij op deze lijst hebben gestaan. Niet iedereen heeft zo’n brief ontvangen. Degenen die betrokken zijn in een strafrechtelijk onderzoek of worden genoemd in een tip- of klikbrief ontvangen geen bericht van de Belastingdienst. Dit blijft verwonderlijk. Immers, in Nederland hoor je onschuldig te zijn tot het tegendeel is bewezen. Het is dan ook bijzonder dat degene van wie vaststaat dat deze de wet heeft overtreden (de Belastingdienst), zichzelf mandateert om regels op te stellen over de informatiestroom. Dit is niet alleen onbegrijpelijk en onbehoorlijk, het is absoluut onwenselijk.

Procedures inzake zwarte lijst / FSV / Project 1043

In december 2021 deed de Hoge Raad haar eerste uitspraak inzake belastingplichtigen die staan opgenomen op de zwarte lijst. Ook al was een belastingplichtige opgenomen op de zogenaamde zwarte lijst kon dit nog niet (automatisch) tot gevolg hebben dat de aanslag wordt verlaagd. De strijdigheid met het handelen in strijd met de AVG wordt dus terzijde geschoven. Begin 2022 keek de Hoge Raad opnieuw naar een casus. Ook hierin is vastgesteld dat - ondanks opname op de zwarte lijst - het belastingonderzoek niet onrechtmatig is geweest. Vervolgens is het woord aan lagere rechters. Het Gerechtshof Den Haag doet in maart 2022 uitspraak. Ook hierin wordt een navorderingsaanslag in stand gelaten (niet onrechtmatig). Bij aanhoudende negatieve resultaten zou er altijd een onderzoek worden ingesteld, aldus de inspecteur. Ook het Gerechtshof Arnhem doet in maart 2022 een gelijkluidende uitspraak. Belastingplichtige heeft niet gemotiveerd gesteld dat in haar geval sprake zou kunnen zijn van een uitzonderlijke situatie die in strijd zou zijn met grondrechten. Enkel verwijzen naar de zwarte lijst of project 1043 is derhalve onvoldoende.

Procedure zwarte lijst bij Rechtbank Den Haag

Inmiddels lopen er ook procedures tegen de Belastingdienst voor wat betreft de inzage in de zwarte lijst. Recent heeft de Rechtbank Den Haag uitspraak gedaan. Waar ging het om?

De eiser in deze procedure is in december 2001 geëmigreerd. Op 26 september 2019 heeft hij van de Belastingdienst een vragenbrief ontvangen in het kader van een woonplaatsonderzoek.

De eiser denkt dat de aanleiding hiervoor een telefoongesprek is geweest dat hij heeft gevoerd met twee medewerkers van de Belastingdienst over het faillissement van een bedrijf. De eiser heeft op basis van dit vermoeden verzocht om inzage in de van hem verwerkte persoonsgegevens. De Belastingdienst heeft meegedeeld welke gegevens zijn verwerkt in het kader van het woonplaatsonderzoek en dat eiser niet voorkomt in de Fraude Signalering Voorziening (FSV).

Verder is er volgens de Belastingdienst ten aanzien van het faillissement van het bedrijf alleen een memo teruggevonden, waarin alleen de naam van de eiser is verwerkt. Volgens de eiser heeft de Belastingdienst onvoldoende aannemelijk gemaakt dat hij niet voorkomt op de FSV en dat er niet meer gegevens zijn verwerkt in de andere systemen van de Belastingdienst.

De Rechtbank oordeelt dat het gegeven dat iemand op een lijst of in een systeem voorkomt onder omstandigheden is aan te merken als een persoonsgegeven. Gelet op wat bekend is over het gebruik van de lijsten en systemen door de Belastingdienst, kan het opnemen van eiser op een lijst een waardering van zijn eigenschappen of gedragingen betekenen.

De Belastingdienst kan dan ook niet volstaan met de verwijzing naar de persoonsgegevens zoals weergegeven in “Mijn Belastingdienst” / “Mijn Toeslagen”, maar moet ook onderzoeken of eiser in de door de Belastingdienst gebruikte systemen of applicaties is opgenomen.

Dat de Belastingdienst in een groot aantal applicaties en systemen gegevens verwerkt, betekent niet dat van de Belastingdienst niet mag worden verwacht dat hij in ieder geval probeert te achterhalen in welke applicaties en systemen gegevens van eiser zijn verwerkt.

De Belastingdienst dient (alsnog) een zoekslag te verrichten naar de aanwezigheid van persoonsgegevens van eiser in de applicaties en systemen die de Belastingdienst gebruikt of alsnog voldoende te motiveren waarom dit een onevenredige inspanning vraagt. Daarbij merkt de rechtbank op dat de omstandigheid dat er een onderzoek gaande is naar een aantal van de door de Belastingdienst gebruikte systemen zonder nadere motivering onvoldoende is om deze systemen uit te sluiten van de zoekslag.

Noot fiscaal jurist inzake zwarte lijst en dossierinzage

Al met al buigen rechters nog niet snel voor procedures inzake opname van belastingplichtigen op een zwarte lijst. De uitsprake van de Hoge Raad en de Gerechtshoven zijn ook wel te volgen, edoch leveren wel een tegenstrijdig en onbevredigende gevoel op. Zo merken wij ook bij diverse vragen die aan ons worden gesteld. Het is immers een feit dat iemand (zonder het te weten) jaren op een lijst kan staan, strenger worden aangepakt en dus vooringenomen met een tunnelvisie aanslagen krijgt opgelegd. Het vertrouwen in onze overheid (lees: belastingdienst) heeft een schrammetje opgelopen en dit wordt dan lastig hersteld. Dat een beroep op de zwarte lijst dan snel in het putje gaat verdwijnen is wel begrijpelijk maar doet het gevoel geen goed.

Dit muisje zal nog wel een staartje hebben (of krijgen). Het is niet meer dan billijk dat de overtreder (de Belastingdienst) alles in het werk moet stellen om te kijken welke gegevens in de systemen van de Belastingdienst zijn opgeslagen. Met een “quick and dirty” onderzoek in de FSV-applicatie is de Belastingdienst er dan ook niet. Het zal wel de nodige brieven en procedures veroorzaken want pro-actief herstel van vertrouwen lijkt nog ver te zoeken.

Alleen in uitzonderlijke situaties is bij een opname op de zwarte lijst sprake van schending van een grondrecht (bijvoorbeeld discriminatie op grond van nationaliteit, geloof, etc.). Gevolg hiervan is dat de inspecteur niet de bevoegdheid had of heeft om een aangifte te corrigeren. De bal ligt dan bij belastingplichtige, hij/zij moet aanmelijk maken (gemotiveerd stellen) dat hiervan sprake is. Goed motiveren en het volledige inzicht krijgen in alle systemen van de Belastingdienst is dan de eerste logische stap. Het speurwerk moet dus door de belastingplichtige zelf plaatsvinden.

Als een belastingplichtige over de onrechtmatige selectie wil klagen moet de selectie en de informatie worden beoordeeld. Indien de selectie onrechtmatig is geweest mag deze informatie niet worden gebruikt bij het opleggen van de aanslag. Ook moet worden beoordeeld waarom een aangifte (of persoon) onder de loep wordt genomen. Als iemand op een zwarte lijst moet door de belastingplichtige (en daarna door de rechter) worden onderzocht of de (hoogte van) de belastingaanslag het gevolg is van plaatsing op de lijst. Ook het gebruik van informatie van flitspalen voor het gebruik van de auto (bijtelling) is in het verleden niet toegestaan wegens gebrek aan een wettelijke grondslag. Opname op de zwarte lijst is hiermee eenvoudig te vergelijken. Onderzoek naar schending van algemene beginselen van behoorlijk bestuur en internationale verdragen zal in een procedure ook aan de orde moeten komen, dit is nog onvoldoende gebeurd.

Een pittig onderzoek ! Lees ook eens de conclusie van de Advocaat Generaal in juni 2021.