FSV zwarte lijst van de Belastingdienst

Als iemand op de FSV lijst staat mag de inspecteur gewoon een onderzoek instellen, dit is in meerdere uitspraken duidelijk geworden. Lees hier bijvoorbeeld een uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam uit 2023. Aandachtspunt om te onderzoeken is dan wel dat de melding op de FSV lijst niet de aanleiding is geweest om een onderzoek in te stellen. Hiertoe kan een dossierinzage curciaal zijn. Als hieruit volgt dat er sprake is van een risicoselectie, een verwerking van persoonsgegevens in een databank of een gebruik van een databank waarin persoonsgegevens zijn opgeslagen, kunnen de kaarten anders liggen en kan sprake zin van schending van grondrechten.

Gediscrimineerd: belasting terug en schadevergoeding toe!

Er stonden ruim 270.000 mensen (en ook minderjarigen) op de zwarte lijst. De privacywet AVG en grondrechten zijn hierbij ernstig geschonden, aldus de autoriteit persoonsgegevens. Waarschijnlijk hebben 8.000 mensen op de zwarte lijst van de Belastingdienst onterecht geen hulp gekregen bij het aflossen van hun schulden.

Maar ook bedrijven, ondernemers en overige belastingplichtigen kunnen onterecht betrokken zijn geweest bij een boekenonderzoek of vragenvuur van de Belastingdienst. De Belastingdienst mag u controleren en u bij herhaaldelijke fiscaal slecht gedrag beter controleren. Maar er zijn grenzen. De Hoge Raad heeft hier in 2021 voor het eerst iets over geschreven, in dit artikel een uiteenzetting. Heeft u te maken met opname op de zwarte lijst? Neem gerust contact met ons op !

Toeslagenaffaire en zwarte lijst Belastingdienst

De toeslagenaffaire blijft de gemoederen flink bezig houden. Daarbij is een groot aantal mensen, die het toch al niet breed hadden, door de fiscale mangel gehaald. Binnen de Belastingdienst bestond (bestaat?) een project gebaseerd op een risicoselectie (Project 1043). Daarbij kan bij het beoordelen van een belastingaangifte een code (AKI 1043) worden toegevoegd; je krijgt dus een vinkje achter je naam. Dat vinkje zorgt ervoor dat de belastingaangiften van de betreffende persoon de komende vijf jaar worden uitgeworpen voor controle. De normale controlefrequentie is vele malen lager en zeker niet jaarlijks. De resultaten van die controles worden vastgelegd in een databank genaamd ‘Fraude Signalering Voorziening’ (de fraudedatabank FSV).

Fraude Signalering Voorziening en code 1043

Wanneer kreeg je nou het vinkje ‘fraudeur’? De Belastingdienst zelf geeft 4 hoofdredenen:

Ze twijfelden of een belastingaangifte of een aanvraag van een toeslag klopte.
Na een signaal uit een toezichtproject (vb. vermoeden van identiteitsfraude).
Na een tip of een klik van een andere organisatie.
Na een verzoek van een overheidsorganisatie om belasting- of inkomensgegevens te delen.

In de praktijk kon ook een klikbrief van een boze ex of lastige buurman voldoende zijn. Inmiddels is wel duidelijk dat die aanpak in strijd is met de Algemene verordening gegevensbescherming (hierna: AVG) en beginselen van behoorlijk bestuur.

De fiscale aspecten bij zwarte lijst

Recent heeft de Hoge Raad voor de fiscale aspecten wak piketpaaltjes geslagen. De Hoge Raad vond dat zo belangrijk, dat ze toch een oordeel gaven in een zaak waar het eigenlijk niet aan de orde kon komen en er ook een persbericht bij hebben gegeven.

Controle door de Belastingdienst is toegestaan. Als een belastingplichtige een aftrekpost opvoert en er wordt geconstateerd dat hij op die aftrek geen recht heeft, is het niet onrechtmatig als de Belastingdienst vervolgens onderzoek gaat doen naar aangiften van eerdere of latere jaren. Dat geldt in beginsel ook als dat ertoe leidt dat gegevens van de belastingplichtige worden opgeslagen in een bestand, en zelfs indien die gegevensverwerking op zichzelf beschouwd onrechtmatig is. Het recht om te controleren wordt in beginsel niet aangetast door de manier waarop informatie over de belastingplichtige wordt verwerkt.

Spelregels bij zwarte lijst en controle

De controle door de Belastingdienst is toegestaan, maar niet op oneigenlijke gronden. De controle is niet rechtmatig als de controle voortvloeit uit een risicoselectie, een verwerking van persoonsgegevens in een databank of een gebruik van die databank op basis van een criterium dat jegens de belastingplichtige leidt tot een schending van een grondrecht zoals een schending van het verbod op discriminatie naar afkomst, geaardheid of geloofsovertuiging.

Als de rechter van oordeel is dat een correctie is opgelegd op basis van discriminatie (de Hoge Raad lijkt er vanuit te gaan dat dat uitzonderingssituaties zijn), is het niet uitgesloten dat deze tot de conclusie komt dat de controle van de aangifte zozeer indruist tegen hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat het gebruik van de resultaten van de controle onder alle omstandigheden ontoelaatbaar moet worden geacht. Als dat het geval is, mag de Belastingdienst de aangifte niet corrigeren (en moet dus de aftrek accepteren). Het enkele feit dat je in de databank zit is niet voldoende om het bewijs uit te sluiten.

Gevolgen zwarte lijst en correctie bij aangifte

Controleren mag, maar niet op basis van discriminatie. Maar dan zijn we er nog niet, want ook als sprake is van discriminatie, moet de controleaanpak nog zodanig zijn, dat het gebruik van de gegevens onder alle omstandigheden ontoelaatbaar moet worden geacht. Kennelijk is een beetje discriminatie mogelijk en niet zo erg dat je de vruchten ervan toch mag gebruiken. Daar vinden wij wat van!

Bewijslast bij correctie door zwarte lijst

Een aftrekpost moet je in beginsel kunnen bewijzen. Slechts in het hiervoor beschreven uitzonderingsgeval is dat anders. Dan moet je wel bewijzen dat sprake is van discriminatie. Hoe bewijs je nou dat sprake is van discriminatie?

Daarvoor geeft de Hoge Raad een voorzetje. Als je gemotiveerd stelt dat sprake is van discriminatie, moet de Belastingdienst de gegevens verstrekken die voor de beoordeling hiervan van belang kunnen zijn.
Daar doemt meteen het probleem op. De Belastingdienst heeft aangegeven dat het onderzoek naar de fraudedatabanken nog wel drie jaar kan duren. Dat is wel informatie die je nodig hebt om te beoordelen of sprake is van discriminatie.
Bij honderdduizenden heeft de Belastingdienst een excuusbrief gestuurd wegens opname in de fraudedatabank. Meer informatie is er echter niet los te krijgen.

Naar onze mening zou het uitgangspunt moeten zijn, dat de Belastingdienst erkent (en de rechter dat volgt) dat de mensen die een excuusbrief hebben gehad zijn gediscrimineerd en daardoor de belasting niet verschuldigd is. Het is dan aan de Belastingdienst te bewijzen dat geen sprake is van discriminatie.

Voor mensen die geen excuusbrief hebben gehad, moet de bewijslat wat hoger komen liggen. Maar als zij een gemotiveerd vermoeden van discriminatie aanvoeren, dienen zij het voordeel van de twijfel te krijgen. Dan moet de Belastingdienst de gegevens te verstrekken die voor de beoordeling hiervan van belang kunnen zijn.

Schadevergoeding bij opname op zwarte lijst en correctie

Als sprake is van discriminatie, de aanslag wordt verminderd en het beroep dus gegrond is, kan de belastingrechter ook een schadevergoeding toekennen. Ook daar geldt weer de eis dat de belastingplichtige de schade moet bewijzen en het verband met de onrechtmatigheid moet aantonen. Van immateriële schade kan ook sprake zijn. Daarvoor zijn nog geen normen en het bewijs is ook lastig. De Belastingdienst worstelt daar ook nog mee.

Een suggestie onzerzijds: sluit aan bij de immateriële schadevergoeding die is verschuldigd als de Belastingdienst niet op tijd is met zijn beslissingen in procedures. Kortweg wordt daar ‘stress’ verondersteld bij termijnoverschrijding. Het 'forfait' is € 500 per zes maanden. Mensen die ten onrechte in de fraudedatabank zaten, kunnen wat ons betreft aanspraak maken op € 500 per zes maanden dat ze in die databank zaten. Als dat bedrag niet toereikend is, kunnen ze bewijzen dat het meer is.

Geen schadevergoeding langs fiscale weg?

Het schenden van de persoonlijke levenssfeer (onjuist verwerken gegevens) alleen kan niet leiden tot een verlaging van een aanslag. Ook kan de belastingrechter in zo’n geval aan een belastingplichtige geen schadevergoeding toekennen. Dat kan namelijk alleen als de aanslag onrechtmatig is en het beroep tegen de aanslag gegrond. Dat betekent dat voor een schadevergoeding een afzonderlijk verzoek moet worden ingediend bij de Belastingdienst en dat een eventuele procedure daarover moet worden gevoerd voor de algemene bestuursrechter of de civiele rechter. Dus niet bij de belastingrechter.

Noot fiscaal jurist inzake zwarte lijst Belastingdienst

Er wordt steeds meer bekend over de zwarte lijst (risicoselectie) die de Belastingdienst heeft toegepast. Project 1043 - zoals dit intern wordt genoemd - zal de komende jaren nog wel eens de krant halen. Door de code 1043 worden aangiften standaard uit de computer geslingerd, u bent immers volgens uw buurman of boze ex een fraudeur. De Belastingdienst moet echter echte fraudeurs wel beter kunnen controleren dan reguliere belastingplichtigen. Waar ligt de grens?

Als er sprake is van schending van een grondrecht (bijvoorbeeld discriminatie) en de controle indruist tegen hetgeen we van een behoorlijk handelende overheid mogen verwachten, is er sprake van een probleem. Mag de informatie uit project 1043 dan zomaar worden gebruikt? Wie moet dan wat gaan bewijzen? De Hoge Raad is van mening dat de belastingplichtige moet motiveren dat sprake is van een risicoselectie. De inspecteur moet hiervoor wel informatie aan de belastingplichtige verstrekken. Via een dossierinzage kan deze informatie worden verkregen, hier dus altijd om vragen!

In dit geval is een aftrekpost opgevoerd. Volgens vaste jurisprudentie moet de belastingplichtige die een beroep doet op een aftrekpost ook bewijzen dat de aftrekpost terecht is opgevoerd. Als echter een belastingplichtige op de zwarte lijst staat, kan de inspecteur een boekenonderzoek of controle instellen. Als een inspecteur bij een boekenonderzoek diverse correcties heeft opgelegd, is het aan de inspecteur om te bewijzen dat de correcties terecht en juist zijn. Als de belastingplichtige op de zwarte lijst staat kan hij / zij het standpunt innemen dat de correcties onterecht zijn opgelegd. De informatie omtrent de correcties is immers zonder een juiste wettelijke basis verwerkt en in strijd met de privacy / grondrechten van de belastingplichtige. Of de rechter dit ook gaat vinden is nog maar de vraag.

Het is dus van belang dat u altijd alle fiscaal relevante informatie bij de Belastingdienst gaat opvragen (dossierinzage) en tevens het dossier van de Belastingdienst met een stofkam doorneemt. Zitten er verwijzingen in naar de Zwarte Lijst? Als aanslagen al definitief zijn, dan is het verstandig om een herziening aan te vragen.

Wellicht komt er nog hulp uit onverwachte hoek. Er wordt op dit moment gewerkt aan een tegemoetkoming voor mensen die op de zwarte lijst van Belastingdienst stonden en daar financieel nadeel van hebben gehad. Dit staat in een brief van onze staatssecretaris aan de Tweede Kamer. Dat er door mensen schade is geleden staat wel vast, tussen de 5.000 - 15.000 mensen die in de schuldsanering wilden zijn hier niet voor in aanmerking gekomen, omdat ze op de zwarte lijst stonden.

Er is veel misgegaan en dat moet snel en ruimhartig worden rechtgezet. De door de Hoge Raad geboden mogelijkheid is wel een nauw pad. Laten we hopen op een soepele toepassing en het (nu wel) gunnen van het voordeel van de twijfel. Als u vragen heeft en om bijstand verlegen zit, schroom dan niet om contact met ons op te nemen.

Vragen over zwarte lijst

Als u vragen of opmerkingen heeft over de zwarte lijste en / of advisering hieromtrent wenst, kunt u contact opnemen met onderstaande specialisten. Er zal een compensatieregeling komen voor de benadeelden, de vraag is echter hoe een nadeel wordt vastgesteld, dat zal wel weer een onduidelijke en slopende procedure gaan worden. Laat u adviseren door een deskundige en mail gerust met onze specialisten.