Vergrijpboete notaris als medepleger

Een (voormalig) notaris - die in zwaar weer zat - krijgt een vergrijpboete (€ 72.000) opgelegd als medepleger omdat hij opzettelijk (ten onrechte) overdrachtsbelasting voor een klant heeft teruggevraagd bij de teruglevering van een bedrijfspand. Door schijnconstructies is onrechtmatig overdrachtsbelasting teruggevraagd, aldus de Belastingdienst (en Rechtbank).

Procedure notaris inzake overdrachtsbelasting

De eerste vraag die aan de orde wordt gesteld bij de Rechtbank is: is de notaris een medepleger? Er staat vast dat de notaris de teruggave heeft aangevraagd en dat de Inspecteur deze in 2010 heeft uitbetaald. In artikel 5:1 AWB (Algemene Wet Bestuursrecht) staat in lid 1 wat een overtreding is, in lid 2 staat vervolgens dat voor deze overtreding zowel de pleger als de medepleger als overtreder wordt gezien. De Inspecteur toont aan dat er tussen de notaris en de directie van de B.V. veel contact is geweest over het opzetten van een schijnconstructie om zo de heffing van twee keer overdrachtsbelasting te voorkomen. Hiermee is de inspecteur geslaagd in zijn bewijs.

De hoogte van de boete (100%) is passend en geboden, aldus de Belastingdienst. Er is immers sprake van samenspanning en een notaris welke kan worden verweten dat hij als notaris heeft meegewerkt aan het ten onrechte (bewust) terugvragen van overdrachtsbelasting. De notaris heeft zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid niet genomen. Juist van een notaris mag worden verwacht dat hij een netjes functionerend rechtsverkeer gaat waarborgen, aldus de Rechtbank. De boete wordt verminderd tot zo'n € 30.000, de reden hiervoor is:

Notaris heeft de teruggave niet zelf ontvangen;
De redelijke termijn is overschreden (ruim 18 maanden).

Hoge Raad inzake vergrijpboete

In 2022 heeft de Hoge Raad een arrest gewezen over de term "bewust". Een autohandelaar heeft een naheffingsaanslag BTW met een vergrijpboete ontvangen. De reden is dat de handelaar door de gebrekkige administratie had moeten inzien dat hij geen recht had op de levering van auto's tegen het nultarief. Hij had moeten weten dat hij niet aannemelijk zou kunnen maken dat de auto's naar een andere EU lidstaat zijn vervoerd. Ook had de handelaar zijn adviseur niet zomaar mogen vertrouwen. De Hoge Raad denkt hier anders over. Voorwaardelijke opzet is niet aan de orde. Aan de handelaar kan niet de voor opzet vereiste "bewustheid" met betrekking tot de onjuiste aangifte worden verweten, aldus ons hoogste rechtscollege. Verder kunnen de omstandigheden dat belanghebbende geen openheid van zaken heeft gegeven en dat hij het laakbare van zijn gedragingen niet heeft ingezien, niet bijdragen aan het oordeel dat hij bewust fouten heeft gemaakt. De Hoge Raad vernietigd de vergrijpboete en verwijst de zaak naar een ander Gerechtshof.

Noot fiscaal jurist over boete notaris

Sinds midden 2009 is het mogelijk dat een boete aan de belastingplichtige en aan de adviseur / medepleger wordt opgelegd (vierde tranche AWB). Een medepleger is niet de belastingplichtige en een boete kan aan hem / haar ook nadien (dus na de aanslag) worden opgelegd. Sinds 2014 is deze wetgeving iets aangepast. Sinds 2014 is de wet nog ruimer, een vergrijpboete kan ook worden opgelegd aan een medepleger, een uitlokker en iemand die het vergrijp heeft doen plegen. De Belastingdienst maakt de laatste jaren steeds vaker gebruik van deze mogelijkheid. Begin 2017 heeft de Belastingdienst aangekondigd om een openbare lijst te willen maken met adviseurs die hebben meegewerkt aan belastingontduiking. De adviseur achter de klant wordt dus steeds vaker bestraft en de scheiding tussen "scherp adviseren" en "belastingontduiking" wordt steeds dunner. Maatschappelijk is dit een goede ontwikkeling, mits de overheid maar voldoende kennis heeft om de verschillen uit elkaar te houden. In deze procedure was niet evident dat sprake was van bewust belastingontduiken, sterker nog, de casus is aan de Belastingdienst voorgelegd.

In een arrest van de Hoge Raad d.d. 15 september 2020 is gebleken dat een adviseur niet altijd als medepleger kan worden gezien als er opzettelijk onjuist of onvolledig aangifte is gedaan (artikel 69.2 AWR), dit in tegenstelling tot de uitspraak van het Gerechtshof. De Hoge Raad verwijst naar een eerder arrest (ECLI:NL:HR:2020:121), inhoudende dat als aangifte ingediende gegevensdrager uitsluitend kan worden aangemerkt als ‘bij belastingwet voorziene aangifte’ indien die aangifte is gedaan door degene op wiens belasting- of betalingsplicht die aangifte betrekking heeft of door degene die uit hoofde van art. 42 tot en met 44 AWR als vertegenwoordiger van belasting- of betalingsplichtige kan optreden en dat art. 47 tot en met 51 Sr diverse mogelijkheden bieden om degene die anders dan als pleger betrokken is bij onjuist of onvolledig doen van bij belastingwet voorziene aangifte, onder specifieke voorwaarden strafrechtelijk aansprakelijk te stellen voor die betrokkenheid.

Waarmee kunnen wij u helpen?

De kans op een onjuiste aangifte is door de ingewikkeldheid / complexiteit van het belastingrecht snel aanwezig. Dat wil echter nog niet zeggen dat u als belastingplichtige zich er steeds van bewust moet zijn geweest dat uw aangifte onjuist of mogelijk onjuist is. Schakel daarom voor het doen van aangifte een deskundige in. Is eenmaal een boete opgelegd of wordt dat aangekondigd, neem dan direct contact met ons op. Wij beschikken over de deskundigheid om een boete eventueel te voorkomen dan wel te beoordelen of die volgens de regelen der kunst is opgelegd. Mail ons voor een vrijblijvend gesprek.