Belastingfraude en gevangenisstraf

Op belastingfraude staat een maximale gevangenisstraf van 6 jaar. De laatste jaren worden steeds meer bestuurders, DGA's en belastingadviseurs veroordeeld tot een "echte" gevangenisstraf. Heeft u gefraudeerd met uw belastingaangifte of had u de FIOD bij uw bureau staan? Wat zijn de gevolgen?

Nieuws 2023 inzake protocol AAFD

Het Protocol AAFD staat voor Protocol aanmelding en afdoening van fiscale delicten en delicten op het gebied van douane en toeslagen. Omdat fiscale delicten vaak zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk kunnen worden afgehandeld, volgt uit artikel 5:44 lid 1 Awb en artikel 243 lid 2 Sv dat het één het ander uitsluit, tot zover de wet (una via beginsel en in verlengde hiervan het ne bis in idem beginsel, dus geen dubbele straf van dezelfde persoon voor hetzelfde feit). Er moet dus een keuze worden gemaakt, of fiscaal "aanpakken" of strafrechtelijk, dit volgt meestal uit het overleg tussen FIOD, OM en de belastingdienst. Voor dit overleg van de "weegploeg" is er sinds 1 juli 2023 een nieuw protocol.  In de kern de wijzigingen

1. Nadeel tenminste € 100.000. Vanaf 1 juli 2023 geldt het ook voor zaken waarin het nadeel onvoldoende bepaalbaar is. Er moet wel sprake zijn van een vermoeden van opzet.
2. Er is binnen Europa een nieuwe entiteit, het Europees Openbaar Ministerie. Het EOM is een onafhankelijk orgaan van de Europese Unie en onderzoekt en vervolgt strafbare feiten die de financiële belangen van de EU kunnen schaden. Soms zullen zaken dus aan het EOM moeten worden voorgelegd, het AAFD is dan buiten beeld.
3. AAFD is ook van toepassing voor strafbare feit en uit de Wet op de internationale bijstandsverlening (WIB)
4. Daarnaast wordt de evolutie van het boete systeem nog benoemd (zoals de deelnemersboete (artikel 67 letter o AWR / artikel 5:1 AWB) en de mogelijkheid om namen van overtreders openbaar te maken (artikel 67 letter r AWR) 

Fiscale boete of verbeurdverklaring

Een (fiscale of geld) boete is niet aftrekbaar (artikel 3.14 lid 1 onder c Wet IB). Het kan namelijk niet zo zijn dat een straf minder pijn doet doordat de boete aftrekbaar is. Ook boetes, kosten en lasten die hiermee (of met een misdrijf) samenhangen zijn niet aftrekbaar (mits belastingplichtige onherroepelijk is veroordeeld). Uit de wet, de wetsgeschiedenis en enkele uitspraken van rechters volgt echter wel dat verbeurdverklaringen gewoon aftrekbaar zijn. De verbeurdverklaring is een straf (sanctie) in het strafrecht waarbij de rechter bepaalt dat de belastingplichtige de (veroordeelde) eigendom over een voorwerp (of geld) verliest en waarbij de staat die eigendom verkrijgt. Als het voordeel wordt belast en dit voordeel wordt afgenomen dan is het (financieel) logisch dat dit aftrekbaar is (artikel 3.14 lid 3 wet IB). Aftrek zal plaatsvinden in het jaar waarin de ontneming feitelijk heeft plaatsgevonden. Tot zover is het helder.

In een uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam d.d. 15 mei 2014 (ECLI:NL:GHAMS:2014:3208) oordeelde deze belastingkamer echter anders. Het Gerechtshof stelde dat de verbeurdverklaring - onder omstandigheden - niet aftrekbaar was omdat deze samenhangt met criminele kosten (artikel 3.14 lid 1 onderdeel d wet IB). Dit is echter "onder omstandigheden". Omdat de Hoge Raad er verder niks mee deed is het nog gissen hoe dit moet worden gezien. Het lijkt erop dat een verbeurdverklaring niet aftrekbaar is deze moet worden gezien als een (punitieve) straf of sanctie. Een normale verbeurdverklaring (ontnemingsactie)  is dus gewoon aftrekbaar omdat deze moet worden gezien als de voldoening van straf (geldbedrag).

Foutieve aangifte en fraude

Bedrijven moeten vaak maandelijks aangiften indienen (omzetbelasting en loonbelasting). Tevens moet eens per jaar een aangifte vennootschapsbelasting (bij rechtspersonen) worden ingediend. Een foutieve aangifte (bijvoorbeeld schuiven of slepen met btw) kan al snel worden gezien als fraude.

Sancties bij belastingfraude

Verzuimboete als sanctie

Indien u beneden de onderstaande drempels blijft of als er geen opzet speelt, wordt er een boete opgelegd. Dit kan een verzuimboete of vergrijpboete zijn, dit hangt van de feiten af en wordt door een speciale "boete-inspecteur" bepaald. Een verzuimboete krijgt u meestal als u niet tijdig een aangifte heeft ingediend en / of als opzet ontbreekt.

In de meeste gevallen krijgt u of uw bedrijf dus gewoon een (verzuim-)boete. Als er meer aan de hand is, wordt een vergrijpboete opgelegd, deze kan oplopen tot 100% van het belastingbedrag. Het kan ook zijn dat er een zogenaamde strafbeschikking volgt. De strafrechter zal dan oordelen over het fiscale handelen van u of uw bedrijf. De vervolging is vervelend, maar de straf die volgt heeft menselijke en financiële gevolgen (boete, celstraf of taakstraf). 

Vergrijpboete als sanctie

Een vergrijpboete krijgt u of uw bedrijf indien u opzettelijk geen aangifte of een onjuiste of onvolledige aangifte heeft ingediend. Het drempelbedrag wordt hierbij ook bekeken, maar meestal wordt de stap naar vervolging niet gemaakt. De hoogte van de vergrijpboete zal afhangen van:

• Uw opzet, bewust handelen, grove schuld;
• Recidive (begaat u vaker overtredingen);
• Uw kennis van het vak;
• Omvang van de belastingvordering.

Tegen verzuim- en vergrijpboetes kunt u bezwaar maken en ook in beroep gaan bij de rechter.

Strafsanctie

Op belastingfraude staat een maximale gevangenisstraf van 6 jaren. Ook kan een navorderings- of naheffingsaanslag worden opgelegd en kan u het voordeel worden ontnomen.

Wanneer kan strafvervolging in beeld komen? Dit zal afhangen van het nadeel voor de Belastingdienst (de schatkist):

• Strafvervolging particulieren: nadeel hoger dan € 10.000;
• Strafvervolging ondernemers: nadeel hoger dan € 15.000.

Vaak ziet de Belastingdienst de fraude of het belastingnadeel als eerste. In voorkomende gevallen wordt dit dan intern besproken. Vervolgens kan de inspecteur of controleur beslissen om uw situatie aan te melden binnen het tripartiete overleg (overleg Belastingdienst, Openbaar Ministerie en de FIOD). Uw situatie wordt dan besproken en formeel getoetst aan de AAFD Richtlijn. Mensen met een voorbeeldfunctie (bekende mensen, accountants, advocaten en belastingadviseurs) komen sneller in aanmerking voor strafvervolging.

Bij een strafbeschikking verlaten we feitelijk het fiscale materiële recht. Er is dan geen sanctie meer (zoals een verzuim- of vergrijpboete), maar we stappen vanuit allerlei boetewetgeving over naar het strafrecht. Het gevolg hiervan is dat u hoge boetes kunt krijgen en ook een gevangenisstraf (en dus strafblad). In de praktijk merken wij dat de impact hiervan enorm kan zijn, naast een strafblad kan dit grote gevolgen voor uw bedrijf hebben. De belangrijkste zijn:

• Reputatieverlies door artikelen in de pers;
• Klanten en relaties verliezen het vertrouwen in u of uw bedrijf;
• Banken zeggen het vertrouwen (en de financiering) op;
• Meer controles door de Belastingdienst, AFM, etc.

Advies inzake belastingfraude of onderzoek

De Belastingdienst zal niet snel de stap naar het strafrecht maken, veelal worden er "gewoon" bestuurlijke boetes (verzuim- of vergrijpboetes) opgelegd. Bij ernstige onregelmatigheden, recidive (u bent hardleers) of zware fraude kunt u met het (fiscale) strafrecht in aanraking komen.

Het begint dan meestal met een brief, boekenonderzoek of vraaggesprek. Vervolgens kan het zijn dat de Belastingdienst op grond van haar bevindingen contact opneemt met het OM of de FIOD. In dergelijke gevallen kan dan ook ineens de FIOD op de stoep staan.

Voorkomen van strafvervolging en tijdig een specialist inschakelen is vaak het beste advies. DGA's doen jaarlijks aangifte voor de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting en nog vaker wordt er een aangifte omzetbelasting en / of loonbelasting ingediend. Een fout is zo gemaakt en voordat u het weet is sprake van grove schuld, opzet of een fraudegeval. Een fout kan dus soms desastreuze gevolgen hebben.

Bij een boekenonderzoek kan de controleur tot de conclusie komen dat hij uw handelen intern moet aanmelden. Het is in dergelijke gevallen verstandig dat u met de Belastingdienst in gesprek blijft. Hierbij is het wel van belang dat u zich goed heeft voorbereid op de gesprekken en geen informatie geeft welke zich later tegen u kan keren. Soms is er iets verkeerd gegaan zonder dat u het wist of kon weten. In dergelijke gevallen is van fraude meestal geen sprake.

Bij strafvervolging (maar ook bij sommige boetes) gelden er ook striktere regels en waarborgen voor u. De belangrijkste is uw zwijgrecht op het moment dat men u als verdachte ziet. Ook mag uw woning niet zomaar worden onderzocht (tenzij toestemming van rechter commissaris).

Soms komt het OM niet in beeld en wordt er door de Belastingdienst een Fiscale Strafbeschikking (een FSB) opgelegd. Via deze route worden de rechtelijke macht en het OM een beetje ontlast. Ook voor dergelijke trajacten (bij boete boven € 2.000) gelden specifieke spelregels. De belangrijkste is dat u wordt gehoord en in dit gesprek uw zienswijze kunt geven. De Belastingdienst-medewerker zal u wijzen op de cautie (niet verplicht om te antwoorden / alles wat u zegt kan gebruikt worden bij het onderzoek).

Heeft u vragen of opmerkingen? Neem gerust contact op met één van onze (onderstaande) specialisten.