Recht op partneralimentatie bij echtscheiding

Regelmatig zitten wij met ondernemers en DGA's aan tafel om bij te praten over de onderneming, estate planning, belastingdruk, etc. Ook komen regelmatig de huwelijkse voorwaarden en / of het risico (en de gevolgen) van een echtscheiding aan de orde. Aanstaande echtgenoten (ondernemers die gaan trouwen) willen steeds vaker voorafgaand (of tijdens) het huwelijk overeenstemming over de uiteindelijk verschuldigde partneralimentatie (of het afzien van dit recht). Om aan die wens tegemoet te komen, nemen notarissen soms een afspraak op in de huwelijkse voorwaarden (een zogenaamd nihilbeding). Hier zet de notaris wel vaak bij dat hij verder niet aansprakelijk is en dat partijen zich realiseren dat een dergelijke bepaling wellicht niet geldig is (geen rechtskracht).

Maar wat zegt de rechter hierover? De Hoge Raad stelt in 2020 dat een nihilbeding niet mogelijk is!

Partneralimentatie in huwelijkse voorwaarden

Echtgenoten zijn gehouden om aan hun ex-partner partneralimentatie te betalen voor levensonderhoud (artikel 1:158 BW). Als via een (vaststellings-)overeenkomst wordt afgezien van partneralimentatie, dan is een dergelijke bepaling nietig (artikel 1:400 lid 2 BW). De laatste jaren zijn er veel procedures over een zogenaamd nihilbeding (afzien van partneralimentatie). De algemene lijn is dat een nihilbeding niet mogelijk is (nietig) als deze in de huwelijkse voorwaarden is opgenomen.

Soms voegen rechters hieraan toe dat een beroep op de nietigheid van een bewust gesloten bepaling (afzien van partneralimentatie) in strijd is met de redelijkheid en billijkheid. Je spreekt iets af en dan moet je je er ook aan houden, aldus sommige rechtbanken en gerechtshoven.

De Hoge Raad heeft in 2022 een arrest gewezen dat duidelijkheid geeft over dit onderwerp. Voor een uitgebreide toelichting lees ook dit advies van de AG in mei 2022. Een voor het huwelijk (dus in de huwelijkse voorwaarden) gesloten nihilbeding over partneralimentatie is niet mogelijk (nietig) en in strijd met artikel 1:400 lid 2 BW. Dit ligt redelijk in lijn met eerdere arresten uit 1980 en 1996.

Noot fiscaal jurist inzake partneralimentatie bij ondernemers en DGA's

De Hoge Raad heeft bepaald dat een afspraak in huwelijkse voorwaarden voorafgaand aan het huwelijk waarbij beide partijen afzien van partneralimentatie nietig is op grond de wet (1:400 lid 2 BW). De rechtbank en het gerechtshof dachten hier ook al zo over. De Hoge Raad kijkt er wel kritisch naar. Op grond van de wet (1:158 BW) kunnen partijen afspraken met elkaar maken over partneralimentatie. Daarbij kan bijvoorbeeld worden overeengekomen dat er geen recht op partneralimentatie bestaat. Echter dit artikel gaat niet zover dat men hiermee een verbod op een voorhuwelijks nihilbeding (uit 1:400 lid 2) kan negeren. De wetgever moet dan de wet aanpassen, dat is niet aan de rechter. De wetgever heeft recentelijk aangegeven dat de wet blijft zoals die is.

Rechters gaan per 2023 wel op een andere manier kijken naar partneralimentatie. Er komen vanaf 2023 nieuwe aanbevelingen die de verschillen tussen partneralimentatie en kinderalimentatie moeten beperken. Er komt een nieuw begrip: 'het woonbudget'. Aan de hand van dit begrip wordt de draagkracht van partijen bepaald. Bij kinderalimentatie wordt nog gerekend met kosten voor wonen van 30% van het netto inkomen (forfait), bij partneralimentatie wordt er gekeken naar de werkelijke woonlasten, dit wil men vanaf 2023 gelijk gaan trekken (30% van netto inkomen is voor wonen). Maatwerk blijft gelukkig - in uitzonderingsgevallen - wel mogelijk.

De vraag is wel of er dan helemaal geen afspraken kunnen worden gemaakt over partneralimentatie, bijvoorbeeld met een maximale periode, een maximaal inkomen, welk inkomen, etc.