Echtscheiding verdeling en schenking

Als tijdens een echtscheiding een partner wordt bevoordeeeld kan sprake zijn van een schenking. Over dergelijke schenkingen moet schenkbelasting worden betaald, dit kan redelijk oplopen. Het is dus van belang om bij een echtscheiding naast een advocaat ook een fiscaal jurist in te schakelen om fiscale problemen (achteraf) te voorkomen.

Besparing schenkbelasting en huwelijk

Als een rijk persoon gaat trouwen met een arm persoon kan er een vermogensovergang plaatsvinden, dit is geen schenking (geen voltooide vermogensovergang). Recentelijk heeft de Hoge Raad (Hoge Raad 16 februari 2024 ECLI:NL:HR:2024:239) bij een breukdelen gemeenschap ook bepaald dat op deze wijze vermogen kan worden verdeeld. Het ging in deze uitspraak om het aanpassen van de huwelijkse voorwaarden vlak voor overlijden. De meningen van rechters liepen hierbij een beetke uiteen. Volgens de rechtbank wel, volgens het Gerechtshof niet, volgens de AG niet en volgens de Hoge Raad (weer) wel. Een toelichting op een uitspraak die duidelijk aangeeft wanneer advisering in strijd is met "doel en strekking van wetgeving" en wanneer er gewoon een wettelijke route wordt gevolgd die dan fiscaal gunstige gevolgens heeft. Deze uitspraak geeft veel praktische mogelijkheden om via een wijziging van de huwelijkse voorwaarden erfbelasting te voorkomen of te beperken. Het is wel van belang dat de feiten goed worden gewogen de uitspraak tot in detail wordt doorgenomen. Foute advisering ligt op de loer, maar de opties zijn legio ! Lees voor een toelichting dit artikel .

Wijzigen huwelijkse voorwaarden tijdens het huwelijk

Via een wijziging van de huwelijkse voorwaarden (of partnerschap voorwaarden) kan er ook met vermogen worden geschoven. Er kunnen wel risico's ontstaan, dit volgt uit onderstaande casus.

Tijdens het huwelijk kunnen huwelijkse voorwaarden worden aangepast. In dit artikel behandelen wij een casus waarbij de huwelijkse voorwaarden (met vervening pensioenrechten en periodiek verrekenbeding) tijdens het huwelijk twee keer worden aangepast. De laatste aanpassing is een klein jaartje voor de echtscheiding. De vrouw stelt dat ze door de notarissen onvoldoende is ingelicht over de gevolgen van de wijziging in de huwelijkse voorwaarden. In deze casus worden de huwelijkse voorwaarden aangepast, dit is uiterst nadelig voor de vrouw. Naast het prijsgeven van pensioenrechten en recht op verrekening van overgespaarde inkomsten wordt door de ook het nog niet verrekende inkomen prijsgegeven. Het hof heeft de rol van de notaris onvoldoende gecontroleerd, de zaak wordt verwezen naar een ander gerechtshof.

De Hoge Raad heeft in zijn interessante uitspraak op 2 februari 2024 voor het eerst heldere richtlijnen gegeven over de wijziging van huwelijkse voorwaarden tijdens het huwelijk en de waarschuwingsplicht van de notaris bij het aangaan en/ of wijzigen van huwelijkse voorwaarden tijdens het huwelijk. In deze casus gaat het om een echtscheidingsprocedure waarbij de vrouw tijdens dit proces stelt dat de gewijzigde huwelijkse voorwaarden niet geldig zijn (vernietiging). De reden hiervoor is dat er sprake is van ingrijpende wijzigingen ten nadele van de vrouw, zonder dat ze hiervan op de hoogte was.

Geregistreerd partnerschap met vermogende oudere man

Truus woont samen met Henk en gaat scheiden. Vervolgens gaat Truus (49 jaar) een geregistreerd partnerschap (zonder partnerschapsvoorwaarden) aan met Willem (83 jaar en ziek), zij hebben elkaar in maart 2014 ontmoet in een huisartsenpraktijk en een half jaar later is het "feestje". In oktober 2015 komt Willem te overlijden. De nalatenschap van ruim € 250.000 komt toe aan Truus. In 2018 gaat Truus weer samenwonen met Henk. Het lijkt wel een slechte film. De huisartsen praktijk begint een civiele procedure tegen Truus en de Belastingdienst (die hier wetenschap van krijgt) legt een navorderingsaanslag erfbelasting op. Truus had geen erfbelasting betaald (partnervrijstelling). De inspecteur stelt "boefje en fraus legis". De rechtbank is het niet met de inspecteur eens. Er is een goederengemeenschap ontstaan en het is niet aannemelijk dat de aan dit partnerschap verbonden plichten geen reële betekenis konden hebben. De navorderingsaanslag gaat van tafel, Rechtbank Zeeland-West-Brabant 13 juli 2023, ECLI:NL:RBZWB:2023:4937. Soms is het rechtsgevoel net iets anders dan de fiscale gevolgen.

Echtscheiding en schenking

Het maken van huwelijkse voorwaarden die voorzien in een volledige (of gedeeltelijke) gemeenschap van goederen zorgt er meestal voor dat er vermogen overgaat van de ene naar de andere partner. Volgens redelijk vaste jurisprudentie is dit geen probleem. Er komt een casus aan de orde bij de rechtbank, het gerechtshof en de Hoge Raad. Truus heeft een vermogen van 150.000 euro en Henk van 1.000.000. Er was ook nog een gemeenschappelijke en/of rekening waarop Henk 10.000.000 had gestort. Vervolgens wordt een beperkte gemeenschap van goederen aangegaan waarbij de en/of rekening wordt ingebracht. Volgens diverse rechters is geen sprake van een schenking, omdat er geen voltooide vermogensovergang is geweest. De inspecteur had dan aannemelijk moeten maken dat op het door hem gestelde moment het vermogen van de begunstigde tot een op dat moment bepaalbaar bedrag is bevoordeeld doordat een ander dat voordeel vanuit diens vermogen heeft afgestaan, derhalve moet er een vermogensverschuiving plaatsvinden, hierbij moet Henk verarmen en Truus rijker worden. Vorenstaande staat wel haaks op een oud besluit (MvF 29 maart 2018, nr. 2018-45958).

Het gaat echter niet altijd goed. Op 31 oktober 2024 heeft de rechtbank Zeeland West Brabank (ECLI:NL:RBZWB:2024:8411) geoordeeld over het beroep van belanghebbende met betrekking tot een aanslag schenkbelasting voor het jaar 2018. De aanslag was opgelegd naar aanleiding van de kwijtschelding van een schuld door de ex-echtgenote van belanghebbende. De rechtbank oordeelde dat deze kwijtschelding kwalificeert als een belastbare schenking, omdat deze uit vrijgevigheid plaatsvond. Het beroep van belanghebbende werd ongegrond verklaard. Belanghebbende en zijn ex-echtgenote waren sinds 1994 gehuwd in gemeenschap van goederen. In 2011 hebben zij huwelijkse voorwaarden opgesteld, waarbij het ondernemingsvermogen van belanghebbende werd toegedeeld aan hem, met een schuldigerkenning van €956.236,50 wegens overbedeling. In 2018 werd deze schuld, inclusief rente, kwijtgescholden in het kader van hun echtscheiding. De inspecteur legde een aanslag schenkbelasting op, welke door belanghebbende werd bestreden. Het geschil betrof de vraag of sprake was van een belastbare schenking en of een vrijstelling gold vanwege de voldoening aan een natuurlijke verbintenis.

De rechtbank oordeelde dat de kwijtschelding van de schuld voldoet aan de criteria van een schenking (verrijking, verarming en vrijgevigheid).
De inspecteur toonde aan dat de ex-echtgenote bewust handelde uit vrijgevigheid en dat zij de bevoordeling van belanghebbende wilde. Het belang om de onderneming van belanghebbende te continueren was niet doorslaggevend om vrijgevigheid uit te sluiten.
Belanghebbende stelde dat de kwijtschelding voortvloeide uit een morele verplichting van de ex-echtgenote, wat zou kwalificeren als voldoening aan een natuurlijke verbintenis. De rechtbank verwierp dit argument, omdat onvoldoende bewijs werd geleverd dat er sprake was van een dwingende noodzaak voor de kwijtschelding of dat alternatieven waren overwogen.
De rechtbank oordeelde dat de kwijtschelding van de schuld terecht is aangemerkt als een belastbare schenking. Het beroep werd ongegrond verklaard en de aanslag schenkbelasting bleef in stand.

Noot fiscaal jurist inzake echtscheiding en schenking

Het wijzigingen of opstellen van huwelijkse voorwaarden kan voor betrokken echtelieden, de financiele adviseurs en/of de notaris veel gedoe opleveren. Als de spelregels niet goed en zorgvuldig worden uitgevoerd kunnen er op latere datum veel onduidelijkheden en/of langlopende procedures volgen. Indien een partij geen verstand van zaken heeft, een niet geinteresseerde houding aanneem of geen of een beperkte behoefte aan voorlichting heeft is voorzichtigheid en zorgvuldige vastlegging van gesprekken noodzakelijk. Ook is het belangrijk dat bij een wijziging van huwelijkse voorwaarden een vermogensopstelling wordt gemaakt en/of een vaststellingsovereenkomst. Hierin moet dan duidelijk zichtbaar worden wat het vermogen op dat moment is en hoe dit vermogen moet worden verdeeld. Bij de daadwerkelijke echtscheiding is ook een fiscale bril noodzakelijk, dit kan ellende achteraf voorkomen. Zijn er vragen of wilt u een bespreking met één van onze adviseur? Stuur gerust een e-mail, wij nemen dan contact met u op.