Echtscheiding en verplicht afstorten pensioen in eigen beheer

Veel advocaten en echtelieden maken zich druk om pensioen in eigen beheer bij een echtscheiding. De financiële gevolgen zijn substantieel en vaak heeft de DGA (directeur-grootaandeelhouder) weinig trek in het verplicht afstorten van (een deel van) het pensioen dat in eigen beheer is opgebouwd. In dit artikel een aantal uitspraken van rechters. Lees ook dit artikel over pensioen bij echtscheiding van een DGA.

De hoofdregel omtrent afstorten pensioen bij echtscheiding

De hoofdregel (vaste jurisprudentie) is dat pensioen in eigen beheer moet worden afgestort bij een externe verzekeraar. Dit kan anders zijn als de onderneming hierdoor mogelijk in gevaar komt. Wanneer komt de onderneming in gevaar?

Onderneming in gevaar bij afstorten pensioen in eigen beheer

In een uitspraak van het Gerechtshof in 2016 kwam de vraag aan de orde of de man (zijn B.V.) in staat is om het deel van het pensioen (van de vrouw) af te storten bij een externe pensioenverzekeraar. De man heeft tijdens de procedure zijn best gedaan om aan te geven waarom de B.V. niet in staat zou zijn het pensioen af te storten resp. hiervoor een financiering te verkrijgen. De vrouw vraagt om afstorting van haar deel van het pensioen (ruim € 220.000) of het verstrekken van zekerheid hiervoor (subsidiair). Het Gerechtshof gaat er eens rustig voor zitten en kijkt ook naar een arrest van de Hoge Raad uit 2007. Het uitgangspunt is afstorten, aldus de Hoge Raad. Het kan namelijk van de vrouw niet worden gevraagd om bij voortduring afhankelijk te blijven van het beleid van de andere echtgenoot in de onderneming / rechtspersoon. Hiermee loopt de vrouw ook een onredelijk risico over haar pensioenrechten, dit is niet redelijk.

In de onderhavige situatie is er onvoldoende geld (liquide middelen) om de afstorting van het pensioen te regelen (effectueren). De man stelt dat hij ook geen middelen kan verkrijgen, zelfs niet via een externe financiering. Als hij dit wel zou doen, zou het voortbestaan van de onderneming in gevaar komen. Dit standpunt van de man is volgens het Gerechtshof onvoldoende onderbouwd, dit mede doordat er overwaarde is gelegen in de onroerende zaken binnen de onderneming. Het is niet duidelijk of een tweede hypotheek tot de mogelijkheden zou behoren. De man heeft ook geen alternatieve oplossing naar voren gebracht.

Het Gerechtshof is helder, zonder een duidelijke toelichting, met vele vragen en geen alternatieve oplossing, moet de man binnen 4 maanden overgaan tot afstorting van het pensioen. Lukt hem dit niet, dan moet hij voldoende zekerheid stellen, bijvoorbeeld via een hypothecaire inschrijving.  

Vraag over echtscheiding bij ondernemers?

Echtscheiding bij ondernemers en DGA's is een vak apart, lees ook dit artikel. Wij adviseren vaak ondernemers en vertrekkende echtgenoten bij dergelijke situaties. Kom gerust eens langs voor een vrijblijvend gesprek.

Pensioen in stichting en echtscheiding

In een uitspraak van het Gerechtshof 's Hertogenbosch in 2019 volgt een duidelijke lijn. De man en vrouw zijn sinds 1992 getrouwd. Het pensioen is in eerste instantie ondergebracht in een B.V. Het pensioen wordt uiteindelijk ondergebracht in een stichting waarbij de ex-partner geen bestuurder meer is. Het huwelijk loopt op de klippen en het pensioen moet worden verdeeld. De vrouw vordert dat de stichting haar deel van het pensioen gaat afstorten bij een pensioenverzekeraar. De pensioenstichting weigert dit omdat het bestuur onafhankelijk is van de man en dat de vrouw hiermee dus niet afhankelijk is van de mogelijke problemen bij haar man en / of de wensen van de man. Dat een pensioen bij een verzekeraar minder risico zal opleveren is voor beide partijen wel duidelijk. Dat de man geen invloed heeft bij de stichting begrijpt ook iedereen. Het Gerechtshof springt echter in de bres voor de vrouw. De redelijkheid en billijkheid brengen mee dat het pensioen moet worden afgestort.

Noot fiscaal jurist over pensioen en echtscheiding

Veel pensioenen van een directeur-grootaandeelhouder (DGA) zijn ondergebracht in een B.V. of stichting. Als verevening niet is uitgesloten, heeft de ex-partner recht op zijn of haar deel. Hierbij mag de vertrekkende partner niet afhankelijk zijn van het beleid van de B.V. / stichting ten aanzien van dit pensioen. De ex-partner heeft hierop namelijk geen enkele invloed.

Dat het pensioen moet worden afgestort is een duidelijk en stevig uitgangspunt. Als dit niet kan, dan moet de echtgenoot met een duidelijk en helder verhaal komen, dit dus met verklaringen van de accountant en de bancaire instelling. Dit eventueel met ondersteunend bewijs (zoals een taxatierapport van bijvoorbeeld aanwezige onroerende zaken). Voor DGA's die na 2017 hun pensioen in eigen beheer hebben laten staan en niet hebben afgekocht (of omgezet) is dit nog steeds het uitgangspunt.

De Hoge Raad stelt wel dat verplichte afstorting afhankelijk is van alle omstandigheden van een casus / concreet geval. Als er onvoldoende liquide middelen zijn kan dit een signaal zijn, maar meestal is dit niet voldoende om afstorting te voorkomen. Ook als de ex-partner geen invloed heeft op het pensioen (zoals bij de uitspraak uit 2019), dan nog kan het zo zijn dat er moet worden afgestort. Het bestuur van de stichting moet namelijk - aldus de rechter - een zodanig beleid voeren dat de belangen van beide echtelieden (pensioengerechtigden) (met een ander / tegengesteld belang) op een juiste wijze moeten worden behartigd. Het niet afstorten van het pensioen kan dan in strijd zijn met de redelijkheid en billijkheid.

Bron pensioen eigen beheer bij echtscheiding

Hoge Raad van 9 februari 2007 (ECLI:NL:HR:AZ2658)

Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden d.d. 28 juli 2016 (ECLI:NL:GHARL:2016:7633)

Gerechtshof 's Hertogenbosch d.d. 9 februari 2019 (ECLI:NL:GHSHE:2019:384)