Aanmerkelijk belang en overlijden DGA

Veel bedrijfseigenaren trouwen op huwelijkse voorwaarden. Op die wijze blijven de aandelen die zij in hun bedrijf houden, volledig in hun eigendom. Het gewenste gevolg is dat bij een eventuele echtscheiding de (dan) ex-partner geen recht heeft op de helft van de waarde van de aandelen. Hier is niets mis mee. De schoen gaat echter wringen in de situatie van (aanstaand) overlijden. De keerzijde van de medaille is namelijk dat ingeval van vererving, de achterblijvende partner 100% van de aandelen verkrijgt. Over de volledige meerwaarde van het aandelenpakket moet dan inkomstenbelasting en erfbelasting worden voldaan, tenzij gebruik wordt gemaakt van een fiscale faciliteit.

Invoering twee tariefschijven in box 2 in 2024

Vanaf 2024 komen er 2 schijven in box 2. Het tarief in box 2 was jaren 25%, op dit moment (2023) is dit tarief 26,9%. Met ingang van 2024 wordt dit tarief 31% (met een opstaptarief van 24,5% tot € 67.000, voor fiscale partner €134.000). De DGA wordt dus gestimuleerd om jaarlijks € 67.000 aan dividend uit te keren. Het tarief van 31% is ook van toepassing op oudere winsten. De verwachting - bij sommige ondernemers en fiscalisten - is dat het box tarief de komende jaren verder zal stijgen, een tarief van 35% is niet ondenkbaar (gelijkschakeling box 1 en box 2 ondernemers).

Overlijden DGA en belastingen

In dit artikel gaan wij in op deze complexe materie. Wij lichten eerst de mogelijke afspraken toe die de partners voorafgaand aan het overlijden kunnen maken. Daarna gaan wij in op de fiscale uitwerking bij overlijden van de bedrijfseigenaar (aandeelhouder). Wij gaan er steeds vanuit dat de aandeelhouder een zogenaamd aanmerkelijk belang (box 2) houdt. Wij benadrukken dat we in dit artikel niet (uitgebreid) ingaan op de fiscale faciliteiten die heffing van erfbelasting en / of inkomstenbelasting tegengaan en / of uitstellen.

Mogelijke afspraken bij huwelijkse voorwaarden

Op het moment dat partijen met elkaar trouwen (of later), kunnen zij afspraken maken over de wijze waarop zij hun vermogens delen. Op hoofdlijnen zijn er drie afspraken te onderkennen met betrekking tot de aandelen in het bedrijf van de bedrijfseigenaar.

Algehele gemeenschap van goederen

Het aangaan van een huwelijk in algehele gemeenschap van goederen is sinds 1 januari 2018 niet meer de standaard. Toch komt deze variant in de praktijk nog regelmatig voor. Onder dit regime is sprake van volledige boedelmenging. Alle goederen zijn gedeeld eigendom, tenzij sprake is van een uitzondering (zoals aan de persoon verknochte goederen). Door deze algehele gemeenschap van goederen, is de partner van de bedrijfseigenaar reeds gerechtigd tot 50% van de waarde van de aandelen. In beginsel blijft de uitoefening van het stemrecht voorbehouden aan de bedrijfseigenaar. Na overlijden gaat de beschikkingsbevoegdheid over de aandelen dan over naar de erfgenamen. Niet zelden leidt dit tot een gebrek aan besluitvorming en daadkracht. De STAK (Stichting Administratiekantoor) kan daarvoor uitkomst bieden. In dit artikel laten wij de STAK verder buiten beschouwing.

Huwelijkse voorwaarden met finaal verrekenbeding

Het gevolg van een verrekenbeding is, dat de partners met elkaar afspreken dat zij anders met elkaar zullen afrekenen dan strikt volgt uit de goederenrechtelijke verhoudingen. Een finaal verrekenbeding houdt in dat op een gefixeerd moment zo’n situatie zich voor zal doen. Dat is meestal het moment van echtscheiding of overlijden. Dit zijn momenten waarop het huwelijk eindigt. Een dergelijk verrekenbeding heeft geen gevolgen voor eigendomsverhoudingen (goederenrechtelijke werking). De bedrijfseigenaar blijft dus 100% eigenaar van de aandelen in zijn bedrijf. Wel is sprake van verbintenisrechtelijke werking. Dit leidt ertoe dat bij inwerkingtreding van het verrekenbeding, vorderingen en schulden ontstaan die geheel los bezien moeten worden van de eigendomsverhoudingen.

De partner van de bedrijfseigenaar krijgt bij het overlijden van de bedrijfseigenaar een verrekeningsvordering ter grootte van de waarde van de aandelen. Bij de overledene komt een evenzo groot bedrag op als verrekeningsschuld. Hierdoor verkleint de nalatenschap. Voor de eigendomsverhouding heeft dit – zoals beschreven – echter in het geheel geen gevolgen. Wat er effectief gebeurt, is dat de vermogens worden samengeteld en vervolgens wordt afgerekend alsof er sprake was van een gemeenschap van goederen.

Met finale verrekenbedingen kan een aanzienlijke besparing op de erfbelasting worden gerealiseerd. Door de verrekeningsschuld die ontstaat als gevolg van het finale verrekenbeding, wordt het vermogen van de bedrijfseigenaar in ons voorbeeld verkleind en daarmee krimpt ook de omvang van de nalatenschap. Uiteraard heeft dit ook een keerzijde: indien de bedrijfseigenaar niet als eerste overlijdt, is van een besparing op de erfbelasting geen sprake, maar eerder van een vergroting van de verschuldigde erfbelasting. Uit divers onderzoek is echter gebleken dat, mits de bedrijfseigenaar nog enige tijd in leven blijft, deze hogere erfbelasting kan worden ‘terugverdiend’ door het verkregen vermogen te laten renderen.

Huwelijkse voorwaarden zonder finaal verrekenbeding

Bij afwezigheid van een finaal verrekenbeding, ontstaan geen vorderingen en schulden bij overlijden. De waarde van de aandelen gaat zonder enige verrekening over op de partner van de bedrijfseigenaar. De gevolgen hiervan zien we niet zozeer terug in de eigendomsverhouding met betrekking tot de aandelen, maar wel in de waarde van de nalatenschap waarover erfbelasting moet worden voldaan.

Fiscale gevolgen van overlijden bedrijfseigenaar

In deze paragraaf gaan wij in op de fiscale gevolgen van het overlijden van de bedrijfseigenaar. Wij houden daarbij rekening met de inkomstenbelasting en de erfbelasting.

Fiscale gevolgen bij algehele gemeenschap van goederen

In deze situatie is de partner voor het overlijden van de bedrijfseigenaar al gerechtigd tot 50% van de waarde van de aandelen. Als gevolg van de vererving verkrijgt hij de beschikkingsbevoegdheid over 100% van de aandelen en de waarde van 50% van de aandelen. Over deze 50% (de waarde) moet worden afgerekend in box 2. Tevens zal over 50% van de aandelen afgerekend worden voor de erfbelasting.

Gevolg: 50% afrekening in box 2 en 50% afrekening voor de erfbelasting.

Fiscale gevolgen bij huwelijkse voorwaarden met finaal verrekenbeding

In ons voorbeeld komt de aandeelhouder eerst te overlijden. Als gevolg van het overlijden wordt het finaal verrekenbeding in de huwelijkse voorwaarden geactiveerd. In dit geval moet worden afgerekend over de meerwaarde van het gehele aandelenpakket (100% van de waarde). De partner had immers nog geen enkele aanspraak op enige waarde van de aandelen door de afspraken in de huwelijkse voorwaarden. Voor de erfbelasting zal echter voor 50% afgerekend gaan worden over de waarde van de aandelen.

Gevolg: 100% afrekening in box 2 en 50% afrekening voor de erfbelasting.

Fiscale gevolgen bij huwelijkse voorwaarden zonder finaal verrekenbeding

In ons voorbeeld komt de aandeelhouder eerst te overlijden. Als gevolg van het overlijden valt de nalatenschap open zonder voorafgaande verrekening . In dit geval moet worden afgerekend over de meerwaarde van het gehele aandelenpakket (100% van de waarde). De partner had immers nog geen enkele aanspraak op enige waarde van de aandelen door de afspraken in de huwelijkse voorwaarden. Voor de erfbelasting zal tevens over 100% van de waarde van de aandelen afgerekend worden.

Gevolg: 100% afrekening in box 2 en 100% afrekening voor de erfbelasting.

Advisering DGA, huwelijk en overlijden

Levensloop is altijd een gevoelig onderwerp. Niemand wil bezig zijn met de dood, maar het onderwerp ontwijken kan uw erfgenamen met onnodig veel belastingheffing confronteren. Wij denken graag mee bij het vormgeven van huwelijkse voorwaarden of wellicht het opheffen hiervan. Neem bij vragen gerust eens contact op met een van onderstaande adviseurs om uw situatie door te spreken.