Navorderen tijdens boekenonderzoek

De Belastingdienst stelt een boekenonderzoek in en tijdens dit onderzoek worden definitieve aanslagen opgelegd over jaren die bij het onderzoek zijn betrokken. En nu? De Belastingdienst kan bij computerfoutjes gewoon navorderen, maar heeft ook een onderzoeksplicht. In een uitspraak van de Rechtbank kwam vorenstaande aan de orde. In dit artikel een toelichting.

Wanneer nog navorderen door de Belastingdienst?

Een eenvoudige schrijf- of tikfout mag de Belastingdienst herstellen, dit geldt ook voor een automateringsfout of computerfout. De Belastingdienst kan soms alsnog belasting heffen als er al een definitieve aanslag is opgelegd, dit wordt dan vormgegeven via naheffingsaanslagen (aangiftebelastingen zoals omzetbelasting / loonbelasting) en / of navorderingsaanslagen (aanslagbelastingen zoals inkomstenbelasting / vennootschapsbelasting).

De Inspecteur mag inkomsten (of winst) navorderen als dit inkomen redelijkerwijs niet bij de Inspecteur bekend was of bekend had kunnen zijn. De belastingplichtige moet echter wel op het standpunt van de Belastingdienst kunnen vertrouwen, dus een definitieve aanslag is ook een definitieve aanslag. Had de Inspecteur iets kunnen of moeten zien? Had de Inspecteur moeten (door-)vragen?

Moet de Inspecteur doorvragen bij navordering?

De Inspecteur moet volgens de Hoge Raad (in 2010) gericht doorvragen als hij heeft kennis genomen van een ingediende aangifte. Hierbij moet de Inspecteur de normale zorgvuldigheid in acht nemen. Als de Inspecteur in redelijkheid moet twijfelen aan de juistheid van een ingediende aangifte indien hij/ zij zou moeten twijfelen over de juistheid van de ingediende aangifte. De ruimte voor de Inspecteur is dus best ruim en sterk afhankelijk van feiten (artikel 16 AWR). Een nieuw feit is volgende de wet:

Een feit dat de Inspecteur bekend was of redelijkerwijs bekend had kunnen zijn, kan geen grond voor navordering opleveren, behoudens in de gevallen waarin de belastingplichtige ter zake van dit feit te kwader trouw is. Van kwade trouw is sprake als de belastingplichtige opzettelijk de Inspecteur onvolledig of onjuist heeft geinformeerd.

En zijn ook nog een paar aanvullende voorwaarden bij navordering, lees hiertoe artikel 16 lid 2 van de AWR. Deze zien op:

Het moet voor de belastingplichtige in redelijkheid duidelijk (kenbaar) zijn dat de opgelegde aanslag te laag is, hiervan is in ieder geval sprake bij een afwijking van 30%. Hierbij geldt als uitgangspunt "een redelijk denkende belastingplichtige, aldus eenarrest uit 2014.
Fiscale partners wijzigen onderling de verdeling van vermogen of inkomen.
Een belastingteruggave onjuist (te hoog) is verrekend met de te betalen belasting.

Kenbare fout bij navordering

Als de belastingplichtige direct kan zien dat een aanslag te laag is, is sprake van een kenbare fout. Een fout is ook een typ- of rekenfoutje van de Belastingdienst in hun megacomputer, ook deze kunnen via navordering worden hersteld. Als de Inspecteur echter een beoordelingsfout maakt, kan hij / zij zich niet verschuilen achter de AWR. Een verwijtbare fout bij de Inspecteur kan niet via de route van artikel 16 worden hersteld, ook niet als de belastingplichtige het kon weten.

Navordering tijdens boekenonderzoek

Tijdens een boekenonderzoek wordt door de belastingplichtige een aangifte ingediend. Bij de aangifte doet hij een briefje met de melding "het volgende is gebeurd ... en er loopt nu een onderzoek". Voordat het boekenonderzoek is afgerond, wordt de definitieve aanslag opgelegd waarbij de aangifte inkomstenbelasting wordt gevolgd. Was de belastingplichtige te kwader trouw? Dit is volgens de rechter niet zo, er zat immers een keurige toelichting bij de aangifte inkomstenbelasting. Door allerlei (menselijke en computer-)fouten is de aangifte er tussendoor geglipt, aldus de Inspecteur. Daarom wil de Inspecteur nu navorderen. Dat er geen nieuw feit is, is wel duidelijk, er liep immers een onderzoek bij belastingplichtige. Van kwade trouw is ook geen sprake, er zat immers een toelichting bij de aangifte. De rechter is het niet met de Inspecteur eens, er is geen sprake van een automatiseringsfout. De Inspecteur had zijn systemen op orde moeten brengen en de uitworp van aanslagen moeten voorkomen. Dit onderzoek heeft niet plaatsgevonden en hiermee kan de Inspecteur een verwijt worden gemaakt. Een beoordelingsfout die niet via artikel 16 (lid 2) AWR kan worden hersteld, daar is de wet niet voor bedoeld.

Conclusie inzake navordering tijdens boekenonderzoek

Bij een aanslagbelasting (zoals inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting) rust op de Inspecteur de verantwoordelijkheid om zijn huiswerk goed te maken. Als de Inspecteur iets had kunnen zien of moeten zien, kan er niet worden nagevorderd. Op deze hoofdregel bestaan natuurlijk weer allerlei uitzonderingen, dit maakt het complex en een grijs gebied.

Een beoordelingsfout komt voor rekening van de Inspecteur en een typfout voor rekening van belastingplichtige, dit volgt uit deze rechtbankzaak en ook uit een arrest uit 2018.