Woonplaatsfictie successierecht toegestaan

Uitspraak Hof van Justitie

De Nederlandse Belastingdienst mag tot 10 jaar na emigratie successierechten heffen over erfenissen. In onderstaande zaak heeft het Hof van Justitie op 23 februari 2006 uitspraak gedaan: Nederland mag Nederlanders voor de belastingheffing over hun erfenis 10 jaar blijven volgen.

Kort gezegd: "Indien je naar het buitenland emigreert en je komt binnen 10 jaar na emigratie te overlijden, dan wordt de Nederlandse belastingheffing over je nalatenschap berekend alsof je niet geëmigreerd zou zijn." Op de Nederlandse heffing mag je wel de in het buitenland verschuldigde successierechten in mindering brengen. Je betaalt dus nooit dubbel, maar per saldo wel altijd het hoogste tarief van beide landen.

Hof van Justitie EG, Derde kamer, 23 febuari 2006, nr. C-513/03: "Artikel 73 B EG-Verdrag (thans artikel 56 EG) moet aldus worden uitgelegd dat het zich niet verzet tegen een wettelijke regeling van een lidstaat zoals de in het hoofdgeding aan de orde zijnde, krachtens welke de nalatenschap van een onderdaan van die lidstaat die is overleden binnen tien jaar nadat hij die lidstaat metterwoon heeft verlaten, wordt belast alsof die onderdaan in diezelfde staat was blijven wonen, maar onder aftrek van de door andere staten geheven successierechten."

Een mogelijke ontsnappingskans is het afstand doen van de Nederlandse nationaliteit. Naar ons idee zal in dat geval de 10-jaarstermijn niet gelden.

Auteur: mr. drs. S. van den Elst ®
Datum: 23 februari 2006
Bron: Hof van Justitie EG

Emigreren voor overlijden  

De zaak

Een baanbrekende zaak die in 2003 is behandeld bij het Gerechtshof in Den Bosch. Mevrouw X verhuist naar Zwitserland en komt 7 jaar later te overlijden. Nederland stelt - op grond van een nationale wetgeving -  dat de erven van mevrouw X in Nederland successieheffing moet betalen ad € 36.000. Als mevrouw X niet de Nederlandse nationaliteit had, was er geen heffing, nu wel. De erven vinden dit belachelijk. Beperking van het vrije verkeer van kapitaal binnen de EU, dit is verboden!

De vraag

1. Mag Nederland successiebelasting heffen over de nalatenschap van een emigrant? 
2. Is de termijn van 10 jaar na emigratie (artikel 3 eerste lid Successiewet, voor de kenner) een toegestane beperking binnen de EU (discriminatie en / of beperking kapitaalverkeer, ex artikel 57, eerste lid / 58 derde lid EG Verdrag).

Toelichting

Snel emigreren, je vermogen schenken aan de kinderen en na een paar jaar terugkomen in Nederland en hiermee de successieheffing ontgaan. Als het advies positief is en het Hof van Justitie haar adviseur volgt (doen ze meestal), dan emigreren veel oudere Nederlanders naar België en Italië (gunstige successielanden).

Advies advocaat generaal

Volgens de advocaat generaal mag Nederland heffen over de erfenis.

1. Geen sprake van kapitaalverkeer, omdat het vermogen van mevrouw X in Nederland was achtergebleven.
2. Erfgenamen in Nederland worden niet beter of slechter behandeld dan de erven van mevrouw X.
3. Van discriminatie is geen sprake omdat de 10-jaarstermijn enkel geldt voor emigranten met de Nederlandse nationaliteit, een lidstaat mag haar eigen onderdanen slechter behandelen dan buitenlanders, andersom niet.
   

Opmerkingen

In de casus Van Hilten - Van der Heide was er sprake van emigratie buiten de EU, wellicht dat dit voor het EU Hof enig verschil maakt. Er loopt ook al een zaak die binnen de EU speelt. Daarnaast had mevrouw X haar vermogen in Nederland achtergelaten, de meeste emigranten nemen hun vermogen mee. De eerste helft is dus door de Nederlandse staat gewonnen, de wedstrijd is nog niet voorbij.

Het Nederlandse Schenkings- en successierecht

In Nederland moet men successie- respectievelijk schenkingsrecht betalen over al hetgeen iemand krijgt krachtens erfrecht of een schenking van iemand die ten tijde van zijn overlijden in Nederland woont. Er gelden diverse vrijstellingen en een oplopend tarief. Er is ook een tweetal fictiebepalingen:

• Hetgeen vlak voor overlijden wordt geschonken (180 dagen) wordt geacht door overlijden te zijn verkregen (gevolg: meer belasting betalen).
• Als u binnen 10 jaar na uw emigratie komt te overlijden, gaat Nederland toch successieheffing heffen bij uw erfgenamen.

Wonen in België

Als u in 2005 naar België emigreert en in 2010 komt te overlijden, zullen België en Nederland een aanslag successie opleggen. Nederland vanuit de fictiebepaling (binnen 10 jaar) en België omdat u daar woont. Er is dus sprake van dubbele heffing. De Nederlandse heffing wordt verminderd met de aanslag uit België. Hoe kunt u de heffing beperken?

1. De Belgische nationaliteit aannemen (termijn 7 jaar in plaats van 10 jaar).
2. Testament aanpassen in België.
3. Handgiften in België verrichten.

Conclusie

De adviseur van de EU heeft vooralsnog negatief beslist. Er loopt nog een aantal procedures over dit onderwerp, we moeten dus nog even wachten. Er emigreren nu al veel mensen naar Spanje en Frankrijk, dit zal in de toekomst enkel nog toenemen. Als de rentenier ook nog belastingvrij vermogen kan schenken aan zijn kinderen, is er nog een reden om te emigreren. Wellicht dat u bij uw emigratieland ook moet gaan kijken naar de successieheffing en / of schenkingsmogelijkheden in dit land. België is nog steeds een gunstig land, maar in Italië schijnt de zon.