Bedrijfsopvolgingsfaciliteiten voor de inkomstenbelasting en schenk- en erfbelasting

Als uw bedrijf wordt gestaakt, verkocht of geschonken, liggen er diverse fiscale claims op de loer. Deze claims kunnen (deels) worden voorkomen of uitgesteld. Hoe dat in zijn werk gaat, leest u hieronder in de korte samenvatting van de huidige faciliteiten.

In de situatie dat de in privé gedreven (IB-)onderneming wordt overgedragen, moet gewoonlijk worden afgerekend met inkomstenbelasting. Bij verkoop van aandelen in uw B.V. moet in de aanmerkelijk belangsfeer worden afgerekend. Bij een overgang daarna van het (netto) vermogen naar uw kinderen door schenking of bij overlijden, is er ook nog eens minimaal 10% en maximaal 20% belasting verschuldigd. Teneinde de overdracht van uw onderneming naar bijvoorbeeld uw kinderen fiscaal geruisloos te laten verlopen en zo de continuïteit niet in gevaar te brengen, zijn er enkele bedrijfsopvolgingsfaciliteiten die hieronder kort uiteen worden gezet.

Bedrijfsopvolging in 2023 gunstiger

Opvolgers die een onderneming erven of geschonken krijgen zijn minder belasting kwijt over deze verkrijging. De vrijstelling is in 2023 verhoogd van € 1.134.403 (2022) tot € 1.205.871 (2023). Tot zo'n € 1,2 miljoen is de erfenis of schenking dus belastingvrij, boven de grens is 83% van de waarde vrijgesteld voor belastingheffing. De opvolger moet de onderneming wel 5 jaar voortzetten en moet het om een echt bedrijf (materiële  onderneming) gaan. De BOR wordt in 2023 of 2024 aangepast (minder gunstig). 

Inkomstenbelasting

1. Doorschuiven IB-onderneming

Een ondernemer kan zijn onderneming geruisloos doorschuiven aan een mede-ondernemer, die tenminste gedurende drie jaar als mede-ondernemer of als werknemer in de onderneming heeft gewerkt. De voortzetter gaat dan verder met de boekwaarden van de overdrager en neemt de fiscale claim ook over. Voor de liefhebbers: artikel 3.63 van de wet IB 2001. De koopsom kan aan de overdrager worden uitbetaald of door de overdrager aan zijn opvolger worden kwijtgescholden. De fiscale oudedagsreserve (FOR) kan alleen naar de partner worden doorgeschoven.

2. Doorschuiven IB-onderneming bij overlijden

Bij overlijden, ziekte en arbeidsongeschiktheid en enkele andere omstandigheden geldt de termijn van drie jaar niet en is de doorschuiffaciliteit direct van toepassing.

3. Doorschuiving van aanmerkelijk belang bij overlijden

Bij overlijden van de aanmerkelijk belanghouder wordt er geen aanmerkelijk belang geheven bij overgang onder algemene titel (erven) of bijzondere titel (legaat) als voldaan wordt aan de volgende eisen:

• de vennootschap drijft een onderneming (en is dus geen belegger) of is medegerechtigde;
• de aandelen vormen geen aanmerkelijk belang op grond van de meetrekregeling;
• de aandelen vormen geen ondernemingsvermogen;
• een verkrijging bij legaat moet binnen twee jaar na overlijden plaatsvinden.

Het gedeelte van de overdrachtsprijs dat aan het vermogen van de onderneming is toe te rekenen, vermeerderd met 5% van het beleggingsvermogen, wordt zonder heffing doorgeschoven naar de erfgenamen / legataris (artikel 4.17a Wet IB 2001).

Voor preferente aandelen gelden aanvullende voorwaarden. Er moet onder meer sprake zijn van een eerdere omzetting van gewone aandelen, waarbij gewone aandelen aan een ander zijn uitgegeven. Zoals bij een gewone bedrijfopvolging dus.

4. Doorschuiving van aanmerkelijk belang bij schenking van aandelen

Schenking van aandelen aan de opvolger kan ook al bij leven. Daarvoor gelden dezelfde eisen als hierboven onder 1 tot en met 3 genoemd. Daarnaast geldt echter de aanvullende eis, dat de verkrijger al sinds drie jaar bij de vennootschap, waarvan de aandelen worden geschonken, in dienstbetrekking is.

Een en ander lijkt eenvoudig, maar is in de uitvoering redelijk complex en vereist dus de nodige planning.

Schenk- en erfbelasting

Hierboven hebben wij in het kort de inkomstenbelastinggevolgen van doorschuiving van ondernemingsvermogen besproken. Indien er ondernemingsvermogen wordt verkregens krachtens schenking of vererving heeft dit ook nog eens consequenties voor de Successiewet.

Bij het schenken of erven van vermogen van ouders aan kinderen is in beginsel 10% - 20% belasting verschuldigd. Bij kleinkinderen is het tarief 80% hoger, derhalve 18% - 36%. Bij een bedrijfsopvolging kan onder voorwaarden gebruik worden gemaakt van de bedrijfsopvolgingsfaciliteiten. Vanaf 1 januari 2010 geldt een forse vrijstelling voor ondernemingsvermogen. Over een waarde van ruim € 1.000.000 is helemaal geen erf- of schenkbelasting verschuldigd, daarboven is 83% vrijgesteld. Als er dan toch nog over de resterende 17% belasting is verschuldigd, kan daarvoor rentedragend uitstel worden verleend.

Voor de onderstaande ondernemingsgerelateerde vermogensbestanddelen kan van deze faciliteit gebruik worden gemaakt:

• de IB-onderneming;
• een medegerechtigdheid;
• de aanmerkelijk belangaandelen van uw BV of NV;
• onroerende zaken die onder de TBS-regeling vallen.

Er moet sprake zijn van een reële bedrijfsopvolging. Als voorwaarde geldt daarbij een bezitseis en een voortzettingseis.

De bezitseis bij overlijden houdt in dat de erflater de hierboven genoemde onderneming al tenminste één jaar dreef, de aandelen of andere kwalificerende vermogensbestanddelen al één jaar had. Bij schenking geldt een termijn van vijf jaren.

De voortzettingseis geldt ten aanzien van de erfgenaam of begunstigde, deze moet de onderneming vijf jaar voortzetten of de aandelen vijf jaar houden. Gebeurt dat niet, dan vervalt de vrijstelling alsnog. Het betreft derhalve een voorwaardelijke vrijstelling.

Bedrijfsopvolging en materiële onderneming

Als er een B.V. is met enkele onroerende zaken of niet duidelijk een materiële onderneming wordt gedreven, moet u erfbelasting en box 2 heffing betalen als u komt te overlijden, dit kan zomaar 50% van het vermogen van de B.V. kosten (aan erfbelasting en inkomstenbelasting).

De bedrijfsopvolgingsregeling is een geweldige manier om de erfbelasting en box 2 heffing te voorkomen, deze regeling is door de overheid echter enkel opgesteld voor "echte bedrijven". Er komen steeds meer uitspraken waaruit volgt dat een beleggingsmaatschappij / B.V. met onroerend goed niet snel een materiële onderneming is. Als u zo'n type onderneming drijft, laat u dan tijdig adviseren, wellicht is er dan nog iets mogelijk qua structurering.

Er bestaat veel jurisprudentie over de materiële onderneming en de bedrijfsopvolgingsfaciliteit. Waardoor u wellicht door de bomen het bos niet meer ziet. Het is verstandig om in overleg met een fiscaal jurist te bekijken welke uitspraak het meeste lijkt op uw situatie. Een voorbeeld is de uitspraak van de Rechtbank Arnhem d.d. 18 december 2012 (gepubliceerd 8 maart 2013). In deze uitspraak bestaan de activiteiten in de B.V. voornamelijk uit verhuur van bedrijfspanden en woningen. De huuropbrengst bedraagt € 300.000 per jaar. De heer X doet een beroep op de bedrijfsopvolgingsfaciliteit (artikel 35b en artikel 35c van de Successiewet 1956). De inspecteur weigert de bedrijfsopvolgingsfaciliteit en de heer X stapt naar de rechter. De rechter stelt dat de arbeid binnen de B.V. beperkt is en het normale vermogensbeheer niet te boven gaat. Het verrichten van onderhoud en voeren van onderhandelingen met huurders behoren tot de gebruikelijke werkzaamheden. Conclusie Rechtbank: geen bedrijfsopvolgingsfaciliteit.

Tot besluit

Er zijn zeer interessante regelingen voor bedrijfsopvolging in de inkomstenbelasting en de schenk- en erfbelasting. Er kunnen hiermee grote fiscale voordelen behaald worden. Vanzelfsprekend is de praktijk vaak een stuk weerbarstiger dan de theorie, zodat u zich tijdig en goed moet laten adviseren. Wij zijn u daarbij graag van dienst. Samen met bijvoorbeeld uw eigen notaris en accountant kunnen wij tot een afgewogen advies komen.